Γενικοάνθρωποι και Μέγαρα Σύμβολα της Διαπλοκής

Στα Μέγαρα στα Μέγαρα, αχ κι εγώ να έμπαινα!

(Σατιρικόν)

Τι θα έλεγε ο αείμνηστος Αγουρίδης αν έβλεπε να γίνονται θεολογικές εκδηλώσεις για τη Δημοκρατία στο Μέγαρο Μουσικής;

Έφυγε νωρίς και δεν πρόλαβε να γνωρίσει το χάλι μας του τελευταίου καιρού. Μακαρίζει σήμερα κανείς εκείνους που έφυγαν και μάλλον θλίβεται για εκείνους που μένουν. Ζούμε σε συγκλονιστικούς καιρούς και νομίζω ότι έχουμε στοιχειώδη υποχρέωση συνέπειας λόγων και πράξεων.

Καλώς υψώνονται οι φωνές για τον εκδημοκρατισμό της Εκκλησίας.

Όταν όμως υψώνονται μέσα από το λαμπρακικό άντρο και μέγαρο της διαπλοκής, ένα μέγαρο που χτίστηκε στα χρόνια μας με τον ιδρώτα του προσώπου μας και το χρήμα του ελληνικού λαού, χυμένο και απαλλοτριωμένο από το συγκρότημα Λαμπράκη, όταν μόλις πρόσφατα το διασώσαμε και πάλι αλλά δεν αποδώθηκε ως περιουσία στον λαό που το πλήρωσε και το ξαναπλήρωσε, για ποια δημοκρατία ο λόγος;

Λυπάμαι πολύ που σας χαλάω τη σούπα, συνομήλικοι και μεγαλύτεροι συνάδελφοι. Λυπάμαι που αμφισβητώ την αγιογραφία σας, που ψηφίδα ψηφίδα, γιορτή τη γιορτή, ομιλία την ομιλία έχετε με κόπους κατασκευάσει.

Δεν μπορεί όμως να μιλάτε για Εκκλησία και για παραεκκλησιαστικές οργανώσεις, όπως τη Ζωή, και παράλληλα να αποδέχεστε τις προσκλήσεις των οργανώσεων αυτών για ομιλίες.

Δεν μπορεί να κρίνετε το σκοτάδι των απαρχαιωμένων και αντιδημοκρατικών εκκλησιαστικών τρόπων, γινόμενοι έργω διαπρύσιοι κήρυκες του "εκσυγχρονισμού" όπως τον γνωρίσαμε. Και για ποια δημοκρατία μιλάτε; Για μια μεταδημοκρατία, ελάχιστα απέχουσα από τον φασισμό; Αυτή που διοχετεύει το δημόσιο πλούτο στις τσέπες μιας ολιγαρχίας που επιδιώκει να ελέγξει όλες τις όψεις της ζωής και ιδίως τον πολιτισμό;

Τα πάντα όλα για τη λάμψη φίλτατοι; Περάσατε με την πλευρά του επιστάτη; Και όλα αιτιολογημένα με τις αγαθότερες, ιερότερες, ιεραποστολικότερες ιδέες; Ισχυρίζεστε πώς δεν γίνεται τάχα για τη λάμψη αλλά γιατί πιστεύετε στο λόγο που εκφέρετε;
"Δείξον μου την πίστη σου εκ των έργων σου", λέει κάπου το ευαγγέλιο... και η διάθεσή μου δεν είναι να αναζητήσω την παραπομπή. Σημασία δεν έχει η παραπομπή, σημασία έχει αυτό που έχει μείνει μέσα μας, αυτό που έχει γίνει ένα με τη σάρκα μας.
Είναι επιλογή για κάποιους να μένουμε στις άκρες και τα σπήλαια, όχι αδυναμία ή φθόνος. Είναι επιλογή που πολλές δεκαετίες οικοδομήσαμε.

Και ναι μεν οι αστοί εξ υμών έχουν τη δικαιολογία τους στη γενική φιλοσοφία της ζωής τους.
Οι επαναστάτες όμως; Αυτοί που έχουν δήθεν ζευγαρώσει με την επανάσταση και δεν την ξεκαβαλάνε το τελευταίο διάστημα αλλά καλούν και οπαδούς, μαζί να "νικήσουμε τον φιλελευθερισμό", τι δουλειά έχουν στα Μέγαρα; Αυτοί που έχω με τα αφτιά μου ακούσει τη βροντώδη κριτική τους για τον πλούτο τον εκκλησιαστικό, τι δουλειά έχουν στα μαλακά χαλιά;

Φοβάμαι και τρέμω τους "γενικοανθρώπους", μια μεθερμηνεία του "ανθρωποθέου" του Πόποβιτς. Προτιμώ αυτούς που βάζουν σφάγιο το κορμί τους, σαν τον Ρωμανό, παρά αυτούς που σφαγιάζουν τα πάντα στο βωμό μιας ανούσιας προβολής. Δεν πα να 'ναι γεροντάδες της ερήμου, γεροντάδες των Αθηνών και Ευρωπαίοι γεροντάδες.

Ούτε θεατής δεν θα έρθω στο χορό. Πολύ λυπάμαι.

Τα Μωρά και τα Νήπια

 Εύη Βουλγαράκη, Ανατολή Ανατολών, 2014.

Ακουαρέλα και μολύβια σε χαρτί 300gr. Διαστάσεις 19 x 24 cm.

"...ἀλλὰ τὰ μωρὰ τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεὸς, ἵνα τοὺς σοφούς καταισχύνῃ, καὶ τὰ ἀσθενῆ τοῦ κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεὸς, ἵνα καταισχύνῃ τὰ ἰσχυρά..." (1Κορ 1: 27).

Λες και γράφτηκε για την εποχή μας, για τις καταστάσεις μας, για τις μέρες και τις ώρες που ζούμε.
Γράφτηκε ασφαλώς για την τάξη των διανοουμένων, αυτή τη νόθα τάξη.

Μια τάξη στην οποία ανήκω, αλλά και στην οποία δεν έχω την παραμικρή εμπιστοσύνη.

Η διάθεση κοινωνικής ανόδου, σχέσεις υποτέλειας με τους ισχυρότερους και προπετούς περιφρόνησης εκείνων που θεωρούνται κατώτεροι, είναι το κύριο ζήτημα της διανόησης διαχρονικά. Και πολύ δεν έχουν αλλάξει τα πράγματα από την εποχή που ο διανοούμενος, φιλόσοφος, δάσκαλος, συγγραφέας, καλλιτέχνης, αναζητούσε προστασία στην αυλή κάποιου ευγενούς για να μπορέσει να δημιουργήσει.

Η εποχή πολλούς "φιλοσόφους ἀσόφους δεικνύουσα" μας καλεί να αναμετρηθούμε με τον βαθύτατο εαυτό μας, τις βαθύτατες ανάγκες μας.

Αν μια κατηγορία ανθρώπων έχει σήμερα κυρίαρχες ευθύνες, κι αν έχει δραματικά επιβεβαιώσει το αυλικό της ρόλο, είναι η κατηγορία της διανόησης.

Σε συνθήκες που καθημάζεται όλος ο ελληνικός λαός και γκρεμίζεται η κοινωνία, αφού έχει καταστραφεί μεθοδικά η συνοχή της με αλλεπάλληλα στρατηγήματα, οι διανοούμενοι έχουν ευθύνες όσο ποτέ. Είναι καιρός να τις αναλάβουν.

Και πιστεύω βαθύτατα, αν και ενάντια στα εν στενή εννοία συμφέροντά μου, ότι η μεγαλύτερη αυστηρότητα πρέπει να δειχθεί σε εμάς. Στην περίπτωση των διανοουμένων που η φυσική τους θέση είναι να εμπνέουν και να οδηγούν μια κοινωνία.

Η αποτυχία μας θα είναι ασύγνωστη.

Αλλά δεν θα ξαφνιαστώ αν μας ξεράσει η ιστορία και αν την οδηγήσουν τα μωρά και τα νήπια...

Πλῆθος

Εἷς ἦχος ἐπικράτησε

Κι ἐμεῖς διαλυθήκαμε ἡσύχως.

Ζωγραφικὸ ἔργο τοῦ Σπύρου Βασιλείου.

Αμβλύτητα

Λουντμίλα Κόρολ, Χωρίς Τίτλο.

Η απογοήτευση είναι αίσθημα αμβλύ. Ικανό να σε περιζώσει με σκέψεις θυμόσοφες, κυκλοτερείς, αναστοχαστικές. Δημιουργεί μια επιφάνεια, μιαν ασπίδα που φιλτράρει το φως και την οξύτητα των έξω παραστάσεων.

Το φως, φιλτραρισμένο και λεπτό παράγει συνθήκες θερμοκηπίου, όπου φύονται τρυφεροί μίσχοι και φυτά. Εκεί περιδιαβαίνεις, νωχελικά, και γεύεσαι τη θαλπωρή του περιβάλλοντος. Εκεί συναντιέσαι με άλλους θυμόσοφους ομοίους. Εκεί κουνάς το κεφάλι σημειώνοντας τη ματαιότητα της κάθε προετοιμασίας για μάχη. Εκεί χαϊδεύεσαι.

Η απογοήτευση είναι αίσθημα που γεννά θαλπωρή. Συχνά γεννά και κάποια αυτοπεποίθηση, μια υπόνοια πείρας, μια υποψία γεροντικής σοφίας, μια απόγευση ανωτερότητας. Εκεί αποσύρεσαι, ως απόμαχος της ζωής.

Τα από εδώ και μπρος τα παρακολουθείς σαν θεατής.

Εκεί αργοσβήνεις παρατηρώντας τον συντελούμενο θάνατό σου σαν γεγονός σε ξένο σώμα, σαν ειδήσεις μακρινές. Εσύ ήδη ενώνεσαι με τη μοίρα της φύσης, την ανακύκληση των εποχών, το αναπόδραστο της ιστορίας, το πεπρωμένο των λαών να υποτάσσονται.

Εκεί ζούμε, συλλογικά, και εξίσου μοναχικά όλο το τελευταίο διάστημα.

Σιρόκος

Ο ήλιος

Αποθέτει κίτρινα στεφάνια

Σε φρέσκους τάφους

Αγοριών και κοριτσιών

Οι ζωντανοί

Άταφα κουφάρια

Καλοτυχίζουν

Τη μοίρα των νεκρών

Η σκόνη ίπταται

Πάνω απ’ την πόλη του Κομπάνι

Τα βουνά σκορπίσαν

Στο διάβα του Σιρόκου

Χώμα δεν έχει μείνει να σταθείς

Μήτε ψωμί μήτε νερό μήτε δρόμος

Φύλλα χρυσανθέμων μαδημένα

Οι άνθρωποι

Γυναίκες καταβρέχουνε τη γειτονιά με αίμα

Μπροστά στο βλέμμα δολοπλόκου

Αδιάφορου θεατή

Μήπως φυτρώσει ο μίσχος της ζωής

Εδώ δεν γράφονται ποιήματα

Χαλάστηκε η φωλιά

Εδώ λαλούν τα καριοφίλια

Και σιγήσαν τα πουλιά

Η Βουβή Αφήγηση

Η ιστορία γράφεται από τη σκοπιά των ισχυρών. Στους πολέμους επικυριαρχεί η γραφή των νικητών. Η αφήγηση των ηττημένων είναι μια αφήγηση ψιθυριστή, αυτολογοκριμένη, εμπιστευτική, που αφορά κυρίως τον κύκλο των ιδίων. Ο ιστορικός ερευνητής χρειάζεται γενικότερα να καταβάλει μεγάλο μόχθο προκειμένου να ερευνήσει την ιστορία από μια ειδικότερη σκοπιά, κοινωνικών στρωμάτων που δεν επικυριαρχούν και δεν ηγούνται της ιστορίας. Έτσι, για παράδειγμα, η ιστορία από τη σκοπιά των γυναικών καθίσταται μια δύσβατη όσο και ενδιαφέρουσα εξερεύνηση.

Η ιστορική περίοδος που διανύουμε δεν διαφέρει σε κάτι, ως προς αυτό. Και σήμερα, η κεντρική μας αφήγηση δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη της τη σκοπιά των φτωχών. Οι φτωχοί δεν έχουν φωνή, για να αφηγηθούν τη ζωή τους, το μόχθο τους, τον αγώνα τους τον καθημερινό, τα πάθη τους, τις μικρές νίκες ή ήττες της καθημερινότητάς τους, τα αισθήματα που τους κατακλύζουν, τη σκέψη τους.

Η αφήγηση των φτωχών δεν υπάρχει όχι μόνο όχι μόνο στο πλαίσιο της συστημικής κυρίαρχης αφήγησης, που σχεδόν ταυτίζεται με την προπαγάνδα των ΜΜΕ, αλλά δεν υπάρχει ούτε στον εναλλακτικό και διαδραστικό τρόπο ενημέρωσης που υπάρχει –εν δυνάμει– στο διαδίκτυο.

Οι φτωχότεροι του κοινωνικού αυτού κυβερνοχώρου διαθέτουν στέγη, ρεύμα και τηλέφωνο, και διαθέτουν φωνή που θέτει τις δικές τους πολιτικές και κοινωνικές προτεραιότητες. Οι όλο και περισσότερο πτωχευμένοι μικροαστοί, επαγγελματίες, υπάλληλοι, όλο και περισσότερο τείνουν να αγνοούν την ύπαρξη των εντελώς απόκληρων, εκείνων που στις παρυφές της κοινωνίας ζουν άστεγοι, και πάμφτωχοι, με κύριο μέλημα τη συντήρηση της ύπαρξής τους, τη βολή ή τη ζεστασιά τους κάθε μέρα, κάθε ώρα ή κάθε στιγμή.

Δεν είναι ότι πέθαναν όλοι. Δεν είναι ότι κοινωνικές υποδομές τους απορρόφησαν. Δεν είναι ότι τα παγκάκια νέου τύπου και οι άλλες επινοήσεις των δημάρχων τους έσπρωξαν σε όλο και πιο απόμερα μέρα. Είναι η συνήθεια. Έχουμε επιλέξει να μη βλέπουμε, να μην ακούμε κάτι που έχει εξελιχθεί σε μέρος της δικής μας κανονικότητας, που μας προσφέρει όλο και μικρότερη συναισθηματική έξαρση, ξάφνιασμα, αναστάτωση.

Η φωνή ενός ανθρώπου που ετοιμάζεται να κάνει ένα απονενοημένο διάβημα, είναι βουβή. Μόνο η πράξη είναι εύγλωττη και ηχηρή.

Μάλλον όμως φταίνε τα μάτια και τα αφτιά μας, που δεν προσφέρονται για ακροατήριο τέτοιων αφηγήσεων πόνου.

Η βουβή αφήγηση μας αναστατώνει τόσο που σβήνουμε και τα τελευταία της ίχνη στη συνείδηση. Πόσο μάλλον στην ιστορία. Η αφήγηση των φτωχών θα παραμείνει βουβή. Εικασίες θα απομείνουν και ξεθωριασμένα στατιστικά, αλλ' όχι ανθρώπινα υποκείμενα.

Ο Ρόλος των Αιρέσεων στη Διαμόρφωση της Πατερικής Διδασκαλίας για τις Γυναίκες (περίληψη)

Συνάντηση και Αλληλεπίδραση Ορθοδοξίας και Ετεροδοξίας,

Διάλογος Θρησκειών, Νοοτροπιών και Πολιτισμών γύρω από τη Γυναίκα

κατά τους πρώτους μ.Χ. Αιώνες

Ιστορική και Θεολογική Σπουδή

(Περίληψη Εσήγησης σε Επιστημονικό Συνέδριο)

Στο πλαίσιο της παρούσας έρευνας διερευνούμε επιδράσεις των αιρέσεων στη διαμόρφωση της πατερικής διδασκαλίας για τις γυναίκες. Η έρευνά μας έχει γνώμονα θεολογικά ερωτήματα του σήμερα, εντούτοις καθώς αναφέρεται στην ιστορική περίοδο των πρώτων αιώνων είναι κατά κύριο λόγο μια έρευνα ιστορική. Σημαντική βοήθεια άλλωστε παρέχει η θρησκειολογία και η εργαλειοθήκη της για την κατανόηση όψεων του θρησκευτικού φαινομένου στις ποικίλες εκφάνσεις του. Προσεγγίζοντας ιστορικοκριτικά τις πηγές, μελετούμε συνάμα το συγκείμενο, αναζητούμε το πνεύμα της εποχής αλλά και θεμελιώδη στοιχεία δόμησης της κοινωνίας στη συγκεκριμένη συνάφεια με τις ποικίλες μετεξελίξεις της.

Με αυτή τη μεθοδολογική σκευή, σε όλο το εύρος της έρευνάς μας δεν κατορθώνουμε να διαπιστώσουμε μονοσήμαντες τέτοιες επιδράσεις των αιρέσεων θετικές ή αρνητικές, οι οποίες να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πατερικής διδασκαλίας για τις γυναίκες. Παρόμοια, θα ήμασταν πολύ επιφυλακτικοί στη διατύπωση μιας θεωρίας αλληλεπιδράσεων και για λόγους γενικότερης επιστημονικής μεθοδολογίας αλλά και γιατί ειδικότερα δεν φαίνεται να στηρίζεται μια τέτοια θεώρηση στις πηγές.

Εντούτοις, στο πλαίσιο συνύπαρξης στην ίδια κοινωνική πραγματικότητα διαπιστώνει κανείς διαδράσεις, άλλοτε φανερές και άλλοτε υπόρρητες. Το πιθανότερο είναι ότι η αλληλεπίδραση δεν είναι ευθεία, αλλά παράγεται από την κοινή μήτρα του πνεύματος της εποχής, που εμπνέει και γεννά τάσεις σε όλους όσους ζουν στη συγκεκριμένη συνάφεια.

Η εξήγηση για τη σταδιακή απώθηση της γυναίκας από τη δημόσια δράση είναι σύνθετη και πολυπαραγοντική.

Η σύνδεση της γυναίκας με τη σεξουαλικότητα, σε περίοδο γενικής ανάπτυξης εγκρατιτικών τάσεων, είναι που οδηγεί σε περιορισμό της γυναίκας, περιορισμό ξένο προς το Ευαγγέλιο και τη ζωή της πρώτης Εκκλησίας. Δραστηριότητες των αιρέσεων περιπλέκουν την κατάσταση στη μία ή την άλλη κατεύθυνση, αλλά δεν θα την επικαθόριζαν αν αυτό δεν ήταν και μια εσώτατη φωνή των στελεχών της Εκκλησίας, φωνή που οφείλεται στη γενικότερη κοινωνική εξέλιξη.

Πέρα από τις εγκρατιτικές τάσεις, πέρα από την ανάπτυξη και τυποποίηση της λατρείας, στο κοινωνικό πεδίο ο χριστιανικός κορμός είναι όλο και πιο σημαντικός για την ίδια τη Ρώμη, ακόμα και πριν το διάταγμα των Μεδιολάνων, πολύ δε περισσότερο μετά. Συνεπώς το ζήτημα της θέσμισης και της εξουσίας, το ζήτημα του ελέγχου, τίθεται όλο και πιο επιτακτικά, και όχι πάντα σε αγαστή συνεργασία με τα ποικίλα χαρίσματα.

Τελικά είναι η εξουσία, ως πρόταγμα και πειρασμός, που συνέβαλε στον περιορισμό της θέσης και δράσης των γυναικών όπως τεκμηριώνεται στην έρευνα. Πρόκειται κατ’ ουσίαν για όψεις εκκοσμίκευσης της πίστης, σε αντίθεση με τη μεταμορφωτική δυναμική που θα έπρεπε να έχει η πίστη προς την κοινωνία. Έτσι φαίνεται ότι τη λύση του προβλήματος των γυναικών δεν θα τη δώσει η Ιστορία, καθόσον το κακό ουδέποτε έπαυσε στον παρόντα αιώνα. Θα τη δώσει η Θεολογία και η Εικόνα της Βασιλείας, που θα πρέπει να καθρεφτίζεται και στην κοινωνία και στους θεσμούς, κάτι που προσπάθησαν οι μεγάλοι Πατέρες.

Σημ. Ο πίνακας είναι έργο του Γιάννη Μόραλη.