Ο Εθισμός στο Θάνατο

Λεπτομέρεια από πίνακα δικό μου, Ακρυλικό σε χαρτόνι.

Ο θάνατος μάς κυκλώνει ολόγυρα. Οι ειδήσεις με τα θύματα της κρίσης έρχονται σε επάλληλα κύματα. Οι άστεγοι πεθαίνουν. Οι άρρωστοι πεθαίνουν. Οι άνεργοι πεθαίνουν. Οι συνταξιούχοι απαιτείται να πεθαίνουν – τα ταμεία δεν βαστούν. Οι μετανάστες θαλασσοπνίγονται και πεθαίνουν. Όσοι δεν θέλουν άλλο να ζήσουν, τι άλλο; αυτοκτονούν και πεθαίνουν. Όσοι διεκδικούν κάτι καλύτερο στη ζωή, ήδη λογαριάζουν με την πιθανότητα του θανάτου, σε κάθε διαδήλωση, σε κάθε βήμα.

Ο θάνατος έχει αποκτήσει γύρω μας μια κανονικότητα πολύ παράδοξη. Πόσο μάλλον που ζούμε σε έναν πολιτισμό που λυσσαλέα τον πολεμούσε μέχρι τώρα και τον απωθούσε ως υπέρτατη όχληση, ως κάτι οιονεί αφύσικο. Κι αν η αστική, κυρίως δυτική, αποξένωση από το γεγονός του θανάτου, την περίοδο της ευμάρειας, ήταν κάτι που δεν επέτρεπε την ολοκλήρωση της ίδιας της πρόσληψης της ζωής, η σύγχρονη εξοικείωση με το θάνατο αναδεικνύεται εξίσου νοσηρή.

«Τριτοκοσμικές» εικόνες, με την απαξίωση της ανθρώπινης ζωής δεδομένη, αρχίζουν να εγγίζουν την αφήγηση της αστικής μας μητρόπολης, αλλά και πολλών κρυφών και σιωπηλότερων γωνιών της επικράτειας. Αν μέχρι τώρα κάποιες σκελετικές αφηγήσεις κρύβονταν για να μη διαταράξουν τη βιτρίνα της μνημονιακής επιτυχίας στη μείζονα οργανική αφήγηση της εξουσίας, τώρα ήδη ουδείς εντυπωσιάζεται. Πατούμε στα πτώματα και προχωρούμε, συνεχίζουμε.

Η τηλεοπτική κατανάλωση του θανάτου, όχι μόνο σε ταινίες ή τηλεοπτικές σειρές όλο και πιο επιδεικτικές των παγερών του λεπτομερειών, αλλά και στα δελτία ειδήσεων, όπου περνάει ως αυτονόητο ότι έτσι συμβαίνει σε γωνιές του πλανήτη, είχαν προετοιμάσει το έδαφος, προσδίδοντας στον ίδιο το θάνατο γεγονός κανονικότητας. Οι περί θανάτου μιντιακές αφηγήσεις τείνουν να εξηγούν αν όχι να δικαιώνουν πλείστους όσους θανάτους. Επίσης χρεώνουν και ενοχοποιούν τα θύματα για τη μοίρα τους, είτε γιατί έμπλεξαν, ή τάχθηκαν με το μέρος των κακών, είτε γιατί γεννήθηκαν σε λάθος μέρος, είτε γιατί είναι αναλώσιμοι σε υπέρτερα σχέδια γεωπολιτικής ή παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας, είτε γιατί και μόνο δεν στάθηκαν ικανοί να τον αποτρέψουν...

Μια μανιχαϊστική αφήγηση συνιστά σήμερα κυρίαρχο λόγο.

Έχοντας ταξιδέψει πολύ σε χώρες όπου ο θάνατος συνιστά μέρος της καθημερινότητας, έχοντας ζήσει για λίγο με ανθρώπους ποικίλων κοινωνικών στρωμάτων σε τέτοιες χώρες, διαπίστωνα κάθε φορά ότι η γεωγραφική εγγύτητα, το γεγονός ότι οι θάνατοι αυτοί συντελούνται δίπλα, στη γειτονιά, ισοσκελίζεται από μια πολύ μεγάλη ψυχολογική απόσταση, που αποκτά βέβαια κοινωνικά και δη ταξικά χαρακτηριστικά. Προσπαθώντας να μη μοιραστούν τη μοίρα των φτωχών και απόκληρων, οι πλούσιοι αλλά και τα μεσαία στρώματα οχυρώνονται πίσω από τείχη κατά το δυνατόν αδιάβροχα στην επαφή και τη συμπόνια.

Όλο και περισσότερο αναγνωρίζει δυστυχώς κανείς και στην Ελλάδα αυτή την ψυχρή αδιαφορία, την αίσθηση της κανονικότητας ή και αναγκαιότητας του θανάτου.

Ας γνωρίζουμε λοιπόν, και μόνο με βάση αυτό το ανθρωπολογικό παράδειγμα, ότι περνούμε σε «τριτοκοσμικό» κοσμοείδωλο, μην έχοντας καμιά ψευδαίσθηση ότι ανεβαίνουμε τα σκαλιά της επιτυχίας.

Μνημόνιο είναι κάτι που πρέπει να θυμόμαστε, μια συμφωνία απαρέγκλιτη. Και θα συνδεθεί με μνημόσυνα δεκάδων νεκρών. Θα το αποδεχτούμε;

Ή η μνήμη εαυτού, η κοινή συνείδηση, θα μας βοηθήσει να επιλέξουμε τη ζωή έναντι του θανάτου;