Χριστιανοί και Αριστεροί

Μια Αυθεντική Συνάντηση

Μαρκ Σαγκάλ, Το Γκρίζο Σπίτι, 1917

Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε σε λίγο πιο συνεπτυγμένη μορφή στην Εφημερίδα των Συντακτών, Τρίτη 14 Μαΐου 2013, Έτος 1ο, Αρ. φύλλου 150, σ. 9.

Η αυθεντικότητα είναι προϋπόθεση κάθε αληθινής συνάντησης. Κατ’ επέκταση είναι προϋπόθεση κάθε αυθεντικού διαλόγου, ιδίως εκείνου του οποίου ο σκοπός ενυπάρχει στην ίδια τη διαδικασία του διαλόγου. Τούτο αφορά κάθε διαπροσωπική συνάντηση, είτε αυτή είναι φιλική, ερωτική ή άλλου είδους, αλλά και κάθε πολιτική συνάντηση συλλογικών υποκειμένων.

Οι φιλίες της παιδικής ηλικίας, ακόμα κι αν έχουν χαράξει τη ζωή μας ανεξίτηλα, φθίνουν και χάνονται, ενώ αντικαθίστανται από ωριμότερες φιλίες. Οι έρωτες της εφηβικής ηλικίας, παιχνίδι στο χώρο του μαγικού, σπανίως έχουν διάρκεια, και αιτία δεν είναι η έλλειψη πρόθεσης. Η προθετικότητα των ερωτευμένων στα πρώτα τους ερωτικά σκιρτήματα είναι, αντιθέτως μαξιμαλιστική. Ο ρομαντισμός κι η νιότη υποβάλλουν την ψευδαίσθηση ότι θα διαρκέσουν για πάντα. Και εντούτοις, η πραγματικότητα συνήθως διαψεύδει οικτρά τις προσδοκίες, καθώς δεν είναι μόνο οι εξωτερικές συνθήκες, αλλά και οι εσωτερικές, βαθύτατες προϋποθέσεις που σχετίζονται με το αδιαμόρφωτο της προσωπικότητας, το ανώριμο ή ρευστό και κατ’ επέκταση θολό τοπίο της ανθρώπινης τοπιογραφίας.

Κάπως ανάλογα ισχύει και στη συνάντηση κοινωνικών και πολιτικών χώρων, ή στο διάλογο θρησκειών και ιδεολογιών.

Και ο νους μας τρέχει στην ανάγκη και επιθυμία συνάντησης χριστιανών και αριστερών. Μια συνάντηση που την καλλιεργούν και την ενθαρρύνουν όχι μόνο οι άνθρωποι εκείνοι που συνδυάζουν άρρηκτα δεμένες στο πρόσωπό τους και τις δυο ταυτότητες, αλλά και εκείνοι που βλέπουν στον άλλο δυνατότητες μιας δυναμικής συνάντησης, μιας γόνιμης ζεύξης, μιας ευκαιρίας αυτοκριτικής και συμπλήρωσης του εαυτού.

Οι επιτακτικές ανάγκες για συμμαχίες υγιών δυνάμεων στο κοινωνικό πεδίο, σε συνδυασμό με την τραγική κοινωνική πραγματικότητα και τα δεινά ενός βασανισμένου λαού και μιας αγωνιώσας κοινωνίας, ενισχύουν την επιθυμία, την οχυρώνουν με την ανάγκη, που παίρνει χαρακτήρα εκρηκτικό και επείγοντα.

Προϋπόθεση για τη γονιμοποιό αυτή συνάντηση είναι η αυθεντικότητα της ιδίας ταυτότητας είτε στην αριστερά είτε στην πίστη.

Ιδιωτικές ταυτότητες φιλοσοφικού τύπου, οι οποίες ερανίζονται στοιχεία από την πίστη με τρόπο εκλεκτικό, δεν πληρούν την προϋπόθεση της αυθεντικότητας. Διότι συνήθως έλκονται από πολιτισμικά και δευτερογενή στοιχεία της Ορθοδοξίας,σε μια νοσταλγική δίψα για ένα εξιδανικευμένο, παραδείσιο παρελθόν… Όχι μόνο πρόκειται για μια δραματική αλλά συνηθέστατη παρανάγνωση της ιστορίας, αλλά και για απώλεια προοπτικής. Οι οιονεί «πρωτότυπες» αυτές συνθέσεις, προσπορίζουν κύρος και δόξα ατομική στους εμπνευστές τους, διασφαλίζουν συχνά ακαδημαϊκές καριέρες και αναγνώριση, αλλά δεν εντάσσονται σε μια κοινωνική δυναμική, ούτε εκφράζουν την αλήθεια μιας λατρεύουσας κοινότητας, γιατί και δεν το επιδιώκουν.

Μια φερώνυμη «αριστερή» ταυτότητα, εξάλλου, που εκλαμβάνει την αριστεροφροσύνη ως μια αόριστη «πρόοδο», ένα είδος life style, ένα επίκτητο εξάρτημα του είναι, επίσης δεν πληρεί την προϋπόθεση της αυθεντικότητας.

Τι είναι πίστη ορίζεται στην παράδοση της Εκκλησίας και βιώνεται στην ευχαριστιακή κοινότητα, όπου ο πιστός κοινωνεί σώμα και αίμα Χριστού και γεύεται τη Βασιλεία Του. Η Εκκλησία πάντως δεν είναι μια νομενκλατούρα, είτε των δεσποτάδων, είτε των διανοοουμένων εκείνων που, ακριβώς για να την αξιοποιήσουν σε μια φιλοσοφικοϊδεολογική σύνθεση, αλλοιώνουν τον χαρακτήρα της ως ζώσας κοινότητας, ως σώματος Χριστού.

Τι είναι αριστερά είναι ένα συνθετότερο ζήτημα, ανοιχτό σε περισσότερες απαντήσεις. Εντούτοις, όπως λέει ο Νικόλας Σεβαστάκης, η Αριστερά «προσγειώνεται στο έδαφος της κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας και των αντιθέσεών της».[1] Και ο Περικλής Κοροβέσης λέει ότι «όπως όλες οι λέξεις, έτσι και η λέξη «Αριστερά» δεν έχει νόημα, αλλά ερμηνεία. […] Πολλά πράγματα φαίνονται Αριστερά, αλλά δεν είναι».[2]

Και ενώ διεθνώς ο καπιταλισμός αλλάζει και οι προβληματισμοί δίνουν και παίρνουν για το τι είναι αριστερά σήμερα, ένα στοιχείο συνάντησης χριστιανών και αριστεράς είναι δεδομένο, και συνδέεται με την 11η θέση του Μαρξ για τον Φόιερμπαχ.[3] Όπως «το νόημα της φιλοσοφίας δεν είναι να ερμηνεύσει, αλλά να αλλάξει τον κόσμο», έτσι και η χριστιανική πίστη ήταν εξαρχής μια δύναμη μεταμορφωτική.

Παρά τις κατηγορίες που θα μπορούσε ενδεχομένως κανείς να της προσάψει, ότι το όραμα της Βασιλείας του Θεού μεταθέτει το ζητούμενο σε μια μεταφυσική σφαίρα, ενώ η ίδια διδάσκει τη στωικότητα και την υπομονή στο παρόν, λειτουργώντας ως όπιο, τα πράγμα δεν είναι ακριβώς έτσι. Γιατί μια τέτοια μετάθεση δεν είναι αυθεντική έκφραση της πίστης, όπως ακριβώς μια ενδοκοσμική μεταφυσική μετάθεση στο απώτατο μέλλον της ιδέας της επανάστασης, ενώ κανείς αρκείται απλώς σε επαναστατική προγύμναση στο παρόν, δεν είναι αυθεντική έκφραση της αριστεράς και λειτουργεί ως όπιο.

Οι πιστοί θέλουμε να προγευτούμε τώρα τη Βασιλεία του Θεού, όπως καθημερινά προσευχόμαστε «ελθέτω η βασιλεία Σου ως εν ουρανώ και επί της γης». Να ζήσουμε τώρα σε μια πραγματικότητα που εξεικονίζει τα έσχατα. Και οι αριστεροί θέλουμε να παρεμποδίσουμε την αδικία και την εκμετάλλευση, την αλλοτρίωση και την ισοπέδωση του ανθρώπινου προσώπου, να στηρίξουμε τη δικαιοσύνη στο τώρα.

Στο πώς θα επιτευχθεί αυτό, οι χριστιανοί έχουμε πολλά να κερδίσουμε από την εμπειρία της αριστεράς. Και οι αριστεροί έχουν πολλά να κερδίσουμε από τη σταυραναστάσιμη εμπειρία της εκκλησίας, την ετοιμότητα για συμμετοχή στο σταυρό του Χριστού και την πίστη στην ανάσταση.

Αυτή η πίστη μπορεί να εμπνεύσει την ακλόνητη πίστη στις δυνατότητες και να κατανικήσει την όποια ηττοπάθεια. Ιδίως εκείνη που γεννά στις μέρες μας το γεγονός ότι έχουμε να αντιπαλαίψουμε τις δυνάμεις του κεφαλαίου, που έχουν παντού επικυριαρχήσει και μοιάζουν, όσο κοιτάμε από μακριά, να ελέγχουν τον κόσμο.

Η ετοιμότητα πάλι να βαδίσει κανείς στο δρόμο του Γολγοθά, η ετοιμότητα για θυσία και ένα ήθος αγωνιστικής αυταπάρνησης είναι αναγκαίο όσο ποτέ. Αλλιώς δεν μιλάμε για αριστερά, μιλάμε απλώς για λαμογιά. Ούτε για χριστιανική πίστη μιλάμε, αλλά για μια ξενέρωτη αλλοτριωμένη αστική ιδεολογία.

Με το Χριστό στο σταυρό, δεν μπορούν οι χριστιανοί να σκέφτονται μη και σκίζουν το καλσόν. Με την κατάσταση του λαού μας σε αυτό το χάλι δεν μπορούν οι αριστεροί να φοβούνται μη και σπάσουν αυγά.

Αυτό που θα μας ενώσει είναι η ρήση του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη: «Κράτα το νου σου στον Άδη και μην απελπίζεσαι».

Ήδη σήμερα οι Αθωνίτες, η Κοινότητα του Αγίου Όρους, συντάχθηκαν πλήρως στις Σκουριές με τον αγώνα των κατοίκων για ζωή. Γιατί η αυθεντικότητα της συνάντησης κρίνεται κυρίως στην πράξη.

---

[1] «Στο πεδίο των αξιών αναγκαία η παρέμβαση της αριστεράς»: Η Εποχή, Δευτέρα, 27 Σεπτεμβρίου 2010 (επισκ. 16/5/13).

[2] «Τι είναι η Αριστερά;», με υπέρτιτλο «Στο Ψευδοκράτος των Αθηνών»: Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 13 Αυγούστου 2010, έτος 36ο, αρ. φύλ. 10523, σ. 10, ηλεκτρ.: http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=192777 (επισκ. 2/5/13).

[3] Παράρτημα στο τέλος του βιβλίου του Φρίντριχ Εγκελς, Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το Τέλος της Κλασικής Γερμανικής Φιλοσοφίας, ελληνική μτφρ. Κ.Ζαχαριάδης, Αθηνά, 1927· Φ. Φωτίου, Θεμέλιο, 1967 και Γ. Μπλάνας, Ερατώ, 2004.