Σχέδιο Μαθήματος για το Νέο ΠΣ στα Θρησκευτικά. Γ΄ Γυμνασίου, Ιεραποστολή

Αναρτώ το σχέδιο μαθήματος που υπέβαλα ως πρόταση στο ΙΕΠ για τη διδασκαλία ενός δίωρου μαθήματος για την Ιεραποστολή

Θεματική Ενότητα του ΠΣ την οποία υπηρετεί: Η Χριστιανοσύνη στον σύγχρονο κόσμο

1.2 Τίτλος σχεδίου διδασκαλίας (Θέμα)  ΙΙΙ. «Υμείς εστέ το άλας της γης» (Μτ 5, 13): Ιεραποστολή και Διακονία III. ii. Ιεραποστολή: Από την προπαγάνδα στο άνοιγμα και στη μαρτυρία στα πέρατα του κόσμου: Από την Αλάσκα στην Αφρική και από τη Λατινική Αμερική στη μακρινή Ανατολή

1.3 Σκοπός & Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα του σχεδίου διδασκαλίας Γενικός Σκοπός: Η κατανόηση της έννοιας της ιεραποστολής από ορθόδοξη σκοπιά, η διάκρισή της από την έννοια της προπαγάνδας και η γνωριμία με την πράξη της ορθόδοξης ιεραποστολικής μαρτυρίας ανά τον κόσμο σήμερα. [Διευκρίνιση:Η διατύπωση είναι δική μου] Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα Οι μαθητές να: ·         αναγνωρίζουν σε συγκεκριμένα παραδείγματα τη διακονία ως βασικό κίνητρο της χριστιανικής ιεραποστολής ·         διαπιστώνουν το εύρος και τη σημασία της χριστιανικής ιεραποστολής και ελέγχουν τυχόν στερεότυπα που διατηρούν ·         εντοπίζουν και αξιολογούν εκτροπές της χριστιανικής ιεραποστολής ·         διασαφηνίζουν το οικουμενικό όραμα της Εκκλησίας ως πιστότητα στη διδασκαλία του Χριστού  [Διευκρίνιση: Τα Προδοκώμενα ορίζονται στο Πρόγραμμα Σπουδών]

1.4 Εμπλεκόμενοι Στόχοι και Επάρκειες της Τάξης Με βάση τα Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα του σχεδίου αναφέρετε από το ΠΣ ποιους Γενικούς Στόχους και Επάρκειες της Τάξης υλοποιεί το σχέδιο διδασκαλίας: ·         να εμβαθύνουν στη χριστιανική πρόταση για τη μετα­μόρ­φω­ση της ζωής και τη σωτηρία του κόσμου ·         να εμπεδώσουν ότι η θρησκευτική δέσμευση ή αδιαφορία σχε­τίζεται στενά με τη νοηματοδότηση της ύπαρξης και εκβάλλει σε ανάλογη στάση ζωής. ·         να συναισθανθούν ότι το πνεύμα σεβασμού, συμφι­λίω­σης και ανοίγματος προς όλους τους ανθρώπους βρί­σκε­ται στον πυρήνα της χριστιανικής πίστης και διδα­σκα­λίας ·         να αντιληφθούν τον οικουμενικό χαρακτήρα της χριστια­νι­κής ταυτότητας πέρα από εθνοπολιτισμικές και κοινωνικο­πο­λιτικές διαφορές

1.5 Προτεινόμενη Εκπαιδευτική Μέθοδος Αναφέρετε μόνο επιγραμματικά χωρίς να αναλύετε Διδακτική Μέθοδος : Βιωματική Τεχνικές: ·         Χιονοστιβάδα ·         Εννοιολογικός Χάρτης ·         Σύγκριση Κειμένων σε TPS ·         Σύνδεσε, Επέκτεινε, Προκάλεσε (Connect, extend, challenge) ·         Γραφιστική Διαμόρφωση εικόνας κειμένου ·         TWPS (Think, write, pair, share) Στην εναλλακτική πρόταση του σταδίου της εφαρμογής: ·         Χτίζοντας διαδικτυακές γέφυρες – Building e Bridges Project

2. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ανά στάδιο

2.1 Γενική Περιγραφή Στάδιο 1: Βιώνοντας Περιγραφή δραστηριοτήτων: Δραστηριότητα 1 Τεχνική χιονοστιβάδας. Βήμα 1: Οι μαθητές παίρνουν χαρτάκια (τύπου post it  ή και απλά, που θα τα κολλήσουν μετά στο τετράδιο) και γράφουν προς τον διπλανό τους: «Σου προτείνω να δεις / διαβάσεις / πας.» «Σου το προτείνω επειδή…» Βήμα 2:  Στη συνέχεια, σε τετράδες οι μαθητές συγκρίνουν τις διάφορες προτάσεις και τα κίνητρα των μαθητών που κάτι προτείνουν. Βήμα 3:  Οι ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια. Βήμα 4: Ακολουθεί καθοδηγούμενος διάλογος με θέμα: «Τι μπορεί κάποιος να προτείνει σε κάποιον και γιατί». Ένας μαθητής σημειώνει στον πίνακα τα διάφορα κίνητρα, οργανώνοντάς τα σε απλό εννοιολογικό χάρτη. Στάδιο 2: Νοηματοδοτώντας Τεχνική: Σύγκριση Κειμένων σε TPS Περιγραφή δραστηριοτήτων: Δραστηριότητα 1 Βήμα 1: Διανέμονται τα Φύλλα Εργασίας με τα κείμενα και οι μαθητές διαβάζουν σιωπηλά. Βήμα 2: Οι μαθητές επεξεργάζονται τα κείμενα σε ομάδα και απαντούν στο ερώτημα «Ποια κίνητρα για την ιεραποστολή καταγράφονται στα κείμενα. Να επισημάνετε συγκλίσεις και αποκλίσεις». Οι μαθητές κρατούν σημειώσεις για τις απαντήσεις τους στο τετράδιό τους. Βήμα 3: Οι μαθητές ενημερώνουν την ολομέλεια και ένας συμπληρώνει τον εννοιολογικό χάρτη στον πίνακα. Οι υπόλοιποι τα αποτυπώνουν στο τετράδιό τους. (Θα συμπληρώνεται καθώς εξελίσσεται η διαδικασία). Στάδιο 3: Αναλύοντας Τεχνική: Σύνδεσε, Επέκτεινε, Προκάλεσε (Connect, extend, challenge) (Σημ. Εμπεριέχεται και η ειδικότερη τεχνική: Γραφιστική Διαμόρφωση εικόνας κειμένου) Περιγραφή δραστηριοτήτων: Δραστηριότητα 1 Βήμα 1: Δίνουμε σε κάθε ομάδα από έναν ορισμό των λέξεων «ιεραποστολή», «προπαγάνδα», «μαρτυρία». Τους αφήνουμε να διαβάσουν σιωπηλά [ή τα διαβάζουμε δυνατά]. Απαντούμε, αν χρειάζεται, σε διευκρινιστικές ερωτήσεις. Βήμα 2: Τους ζητάμε να αποτυπώσουν κάθε ορισμό με ένα σύμβολο: Πχ. καρδιά,  λουλούδι, ήλιο, χωνί, λάσο, βέλος ή ό,τι σκεφθούν. Συμφωνούμε στις αντιστοιχίσεις σε ολομέλεια. (Τεχνική: Γραφιστική Διαμόρφωση εικόνας κειμένου). Βήμα 3: Τους ανακοινώνουμε ότι θα τους δώσουμε ένα ακόμη κείμενο και θα τους δείξουμε δύο σύντομα βίντεο. (Αν δεν υπάρχει δυνατότητα προβολής βίντεο, μπορούμε να δώσουμε και τα δύο κείμενα που προτείνονται). Οι μαθητές θα πρέπει να επισημάνουν α) τα κίνητρα των ενεργειών των δρώντων υποκειμένων και β) τις 3 έννοιες που γνώρισαν από τα σχετικά λήμματα, καθώς θα τις αναγνωρίζουν στην περιγραφόμενη δράση στα βίντεο και το κείμενο. Τα βίντεο είναι: ·         «Μητρόπολη του Καμερούν: Ντοκιμαντέρ. Μια παραγωγή της εκπομπής της ΕΤ3 «Αληθινά Σενάρια». Ανακτ. από: https://www.youtube.com/watch?v=_hI87l4qXes&list=PLK0wyhhg3G_50HEp2d0Igri8ctgerxVpD, στις 29/9/16. Συνολική διάρκεια 49:34’ Ενδιαφέρει από το 29:44’ έως το 34:15’ (δηλαδή απόσπασμα διάρκειας 4:31’). ·         «Πατριάρχης Αλεξανδρείας: Σε 42 κράτη έχουμε ιεραποστολή 3/3» Μια παραγωγή του CNN Greece. Ανακτ. από : https://www.youtube.com/watch?v=Of3WuOmF_H8, στις 29/9/16. Διάρκειας 5:04’. ·         Τα κείμενα περιλαμβάνονται παρακάτω, στα Φύλλα Εργασίας. Βήμα 4: Θα συγκρίνουν στην ομάδα τους τις ατομικές τους απαντήσεις. Βήμα 5: Θα τις παρουσιάσουν στην ολομέλεια με τον εξής τρόπο: Ένα παιδί από κάθε ομάδα, με διαφορετικό χρώμα μαρκαδόρο (ή κιμωλία) θα καταγράψει τα σύμβολα που αντιστοιχούν στις λέξεις, όσες φορές τα αναγνώρισαν στα κείμενα. Και ένα άλλο παιδί, θα βάλει + (με διαφορετικό χρώμα ανά ομάδα) σε κάθε κίνητρο του εννοιολογικού χάρτη, όσες φορές εντοπίστηκε. Βήμα 6: Σύντομος αναστοχασμός σε ολομέλεια της αποτύπωσης του πίνακα από τις ομάδες. Παράλληλα οι μαθητές κρατούν σημειώσεις αντιγράφοντας τον χάρτη στο τετράδιό τους. Στάδιο 4: Εφαρμόζοντας Τεχνική: TWPS (Think, write, pair, share) Περιγραφή δραστηριοτήτων: Δραστηριότητα 1 Βήμα 1: Οι μαθητές καλούνται να συσκεφθούν και να γράψουν ένα κοινό κείμενο, ανά ομάδα, με βάση διαφορετικά σενάρια, όπως 1.       Είστε οι μαθητές του σχολείου σας. Στέλνετε εγγράφως αίτημα στη διεύθυνση του σχολείου να επιτρέψει και να συμβάλει στην αδελφοποίηση του σχολείου με ένα σχολείο της ιεραποστολής. 2.       Είστε οι μαθητές του σχολείου σας. Στέλνετε επιστολή στον μητροπολίτη Καμερούν που γνωρίσατε στο βίντεο, για να του ζητήσετε να σας βοηθήσει να συνδεθείτε με ένα σχολείο του Καμερούν, που συνδέεται με την ιεραποστολή. 3.       Είστε ο Γιόμο, μαθητής της Γ΄ Γυμνασίου σε μια χώρα της ιεραποστολής. Μόλις έχει το σχολείο σου αδελφοποιηθεί με ένα ελληνικό σχολείο. Γράφεις στους καινούργιους σου φίλους για τη ζωή σου. 4.       Είστε το δεκαπενταμελές του σχολείου. Έχετε αποφασίσει να οργανώσετε μιαν απογευματινή εκδήλωση για την ιεραποστολή. Τι σκέφτεστε να κάνετε σε αυτή τη διοργάνωση; Κρατάτε πρακτικά αποφάσεων. 5.       Είστε οι μαθητές της τάξης σας. Στέλνετε μια επιστολή στο Γραφείο Εξωτερικής Ιεραποστολής της Εκκλησίας της Ελλάδος, με τις ιδέες σας για την προώθηση της ιδέας της ιεραποστολής και της γνωριμίας με την Ορθοδοξία πέρα από την Ευρώπη, και ιδίως τη νεολαία στα σχολεία. Ιδιαίτερα και τη σύνδεση των μαθητών με συνομηλίκους τους στις χώρες της Ασίας ή της Αφρικής ή αλλού στον κόσμο, όπου υπάρχει ιεραποστολή. 6.       Είστε οι μαθητές της τάξης σας. Στέλνετε επιστολή στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, με αφορμή το βίντεο που είδατε. Του λέτε τι σκέφτεστε και πώς αισθάνεστε. Βήμα 2: Οι μαθητές διαβάζουν τα κείμενα που έγραψαν και κατόπιν τα αναρτούν στον πίνακα ανακοινώσεων. Βήμα 3: Σύντομη συζήτηση στην ολομέλεια αξιολόγησης του σταδίου της εφαρμογής και των σχετικών κειμένων που έγραψαν οι μαθητές. ------------------------------------------------ Σημείωση: Μια εναλλακτική πρόταση για το στάδιο της εφαρμογής, που προϋποθέτει ειδική προετοιμασία. Στάδιο 4: Εφαρμόζοντας (Εναλλακτική πρόταση που δεν την περιλαμβάνουμε στο περίγραμμα διδασκαλίας) Τεχνική: Χτίζοντας διαδικτυακές γέφυρες – Building e Bridges Project Περιγραφή δραστηριοτήτων: Δραστηριότητα 2 Μετά από προηγούμενη συνεννόηση του καθηγητή με κάποιον φορέα της Εξωτερικής Ιεραποστολής (τοπικό επίσκοπο, το Γραφείο Εξωτερικής Ιεραποστολής της Εκκλησίας της Ελλάδος, κάποιον ιεραποστολικό σύλλογο ή απλώς σε διαπροσωπική συνεννόηση), με τη βοήθεια ηλεκτρονικής εφαρμογής και με προϋπόθεση τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο, προτείνεται η ηλεκτρονική συνομιλία των μαθητών με ομηλίκους τους από κάποια τοπική Εκκλησία της ιεραποστολής. Οι μαθητές με τους δασκάλους τους θα επικοινωνήσουν και θα ανταλλάξουν απόψεις για τα ενδιαφέροντα της ηλικίας τους, τις συνθήκες της ζωής τους, και ασφαλώς την εμπειρία τους από το χώρο και την έννοια της ιεραποστολής. Ο διάλογος μπορεί να είναι ήπια καθοδηγούμενος από τον καθηγητή ή μαθητή που έχει προετοιμαστεί και αναλάβει χρέη συντονιστή. Το περίγραμμα της Διδασκαλίας α/α Στάδια διδασκαλίας Χρόνος Εκπαιδευτική  Τεχνική (πολύ σύντομη περιγραφή) Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα που υπηρετούνται 1 Βιώνοντας 10΄ λεπτά Τεχνική Χιονοστιβάδας. Οι μαθητές προτείνουν σε post it   κάτι στον διπλανό τους. Γράφουν και το λόγο / κίνητρο της πρότασης. Το συζητούν ανά 2, 4, 8 και εν συνεχεία στην ολομέλεια. Αποτυπώνονται οι λόγοι / τα κίνητρα σε απλό εννοιολογικό χάρτη στον πίνακα. 2 Νοηματοδοτώντας 20’ λεπτά Σύγκριση κειμένων σε TPS με καθοδηγητικές ερωτήσεις. Οι μαθητές διαβάζουν τα κείμενα, σημειώνουν και συνεργάζονται για τις απαντήσεις και επισημάνσεις τους, ενημερώνουν την ολομέλεια. Με βάση και αυτή την επεξεργασία συμπληρώνεται ο εννοιολογικός χάρτης με τους λόγους / τα κίνητρα να προτείνεις κάτι (εν προκειμένω την πίστη)  αναγνωρίζουν σε συγκεκριμένα παραδείγματα τη διακονία ως βασικό κίνητρο της χριστιανικής ιεραποστολής διαπιστώνουν το εύρος και τη σημασία της χριστιανικής ιεραποστολής και ελέγχουν τυχόν στερεότυπα που διατηρούν διασαφηνίζουν το οικουμενικό όραμα της Εκκλησίας ως πιστότητα στη διδασκαλία του Χριστού 3 Αναλύοντας  40’ λεπτά Τεχνική: Σύνδεσε, Επέκτεινε, Προκάλεσε (Connect, extend, challenge) Διαβάζουμε τους ορισμούς των τριών εννοιών. Διευκρινίζουμε απορίες. 15΄ Τους ζητούμε να αντιστοιχίσουν κάθε έννοια με ένα σύμβολο της αρεσκείας τους. (Τεχνική: Γραφιστική Διαμόρφωση εικόνας κειμένου). Συμφωνούμε σε ολομέλεια στις αντιστοιχίσεις. 10’ Προβάλουμε τα δύο βίντεο 12’ Διαβάζουμε το ένα κείμενο του Ολέκσα (ή τα δύο, αν δεν υπάρχει δυνατότητα βίντεο). Οι μαθητές α) θα επισημάνουν τα ποικίλα κίνητρα και β) θα συνδέσουν το υλικό (βίντεο και κείμενα) με τις αντίστοιχες έννοιες με ομαδοσυνεργασία. Κάθε ομάδα θα αποτυπώσει στον πίνακα τις απαντήσεις της σημειώνοντας σύμβολα δίπλα στους τίτλους του υλικού και + (με διαφορετικό χρώμα ανά ομάδα) για κάθε φορά που αναγνώρισαν ένα κίνητρο ιεραποστολής στο υλικό τους. Αναστοχασμός και συζήτηση στην ολομέλεια. αναγνωρίζουν σε συγκεκριμένα παραδείγματα τη διακονία ως βασικό κίνητρο της χριστιανικής ιεραποστολής διαπιστώνουν το εύρος και τη σημασία της χριστιανικής ιεραποστολής και ελέγχουν τυχόν στερεότυπα που διατηρούν εντοπίζουν και αξιολογούν εκτροπές της χριστιανικής ιεραποστολής διασαφηνίζουν το οικουμενικό όραμα της Εκκλησίας ως πιστότητα στη διδασκαλία του Χριστού 4 Εφαρμόζοντας 15’ λεπτά Τεχνική TWPS  με διαφορετικά θέματα ανά ομάδα. Εφαρμογή και εμπέδωση των παραπάνω 5 Ανακεφαλαίωση/Αξιολόγηση  5΄ λεπτά Με καθοδηγούμενο διάλογο και τη βοήθεια των ερωτήσεων αξιολόγησης συνοψίζονται οι  επάρκειες που κατακτήθηκαν στο διδακτικό δίωρο. Ανακεφαλαίωση και εμπέδωση των παραπάνω Βιβλιογραφικές πηγές σχεδίου: ·         [Ασλανίδης Δημήτριος και Γρηγοριάτης Κοσμάς] (1991). Ο Ιεραπόστολος του Ζαΐρ π. Κοσμάς Γρηγοριάτης κατά την Αφήγηση του πατέρα του Δημ. Ασλανίδη και τις Επιστολές του. Άγιον Όρος: Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου. ·         Βουλγαράκη-Πισίνα, Εύη (2013).  λ. «Ιεραποστολή». Σε: ΜΟΧΕ, τόμ. 8, 448-459. ·         Ηλίας Βουλγαράκης (22007). Ιεραποστολή: Μεθόριος Χριστιανισμού και Ελληνισμού. Αθήνα: Μαΐστρος. ·         Khodr, Metropolitan Georges (2016). The Ways of Childhood. Μετάφραση [στα αγγλικά] Nuha Jurayj. Γιόνκερς, Ν.Υ.: St Vladimir’s Seminary Press. ·         Oleksa Michael (1998). Orthodox Alaska: A Theology of Mission. Κρέστγουντ, Ν.Υ.:St Vladimir’s Seminary Press. ·         Παπαθανασίου, Θανάσης Ν. (22009). Η Εκκλησία γίνεται όταν Ανοίγεται: Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης. Αθήνα: Εν Πλω. ·         Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (στην έντυπη ή ηλεκτρονική εκδοχή του).

2.2 Υλικοτεχνική Υποδομή (αν είναι απαραίτητη στο σχέδιο) Χαρτάκια τύπου post it (ή απλό χαρτάκι που θα κολληθεί με κόλλα στο τετράδιο) Τετράδιο Θρησκευτικών Φωτοτυπημένα Φύλλα Εργασίας Πίνακας ανακοινώσεων (αν υπάρχει ειδικά για τα Θρησκευτικά, ακόμη καλύτερα) Κιμωλίες ή μαρκαδόρους κατάλληλους για Whiteboard, διαφόρων χρωμάτων Laptop (ή desktop αν υπάρχει αίθουσα προβολών ή δυνατότητα κατάλληλης διαμόρφωσης) Λογισμικό για προβολή βίντεο Προτζέκτορας Ηχεία Σημ. Αν υπάρχει αδυναμία πρόσβασης σε υλικοτεχνική υποδομή για προβολή βίντεο, το οποίο πάντως με έμφαση προτείνεται, υπάρχει σε κάθε περίπτωση διαθέσιμο επαρκές κειμενικό υλικό. Για την εναλλακτική πρόταση του σταδίου της εφαρμογής χρειάζεται επιπροσθέτως Πρόσβαση στο διαδίκτυο Λογισμικό για βιντεοκλήση Μικρόφωνο συνδεδεμένο στον υπολογιστή Βιντεοκάμερα (αν δεν υπάρχει ενσωματωμένη)

2.3 Φύλλα Εργασίας (αν περιλαμβάνονται στο σχέδιο)  1: Φύλλο εργασίας για το στάδιο της νοηματοδότησης Διαβάστε τα κείμενα και απαντήστε στο ερώτημα: «Ποια κίνητρα για την ιεραποστολή καταγράφονται στα κείμενα. Να επισημάνετε συγκλίσεις και αποκλίσεις». Συνεργαστείτε στο πλαίσιο της ομάδας σας, κρατώντας ατομικά σημειώσεις για την απάντηση της ομάδας σας στο τετράδιό σας. «Το κίνητρο. Όπως λέγει ο απόστολος Παύλος, «εἴτε προφάσει εἴτε ἀληθείᾳ, Χριστὸς καταγγέλλεται» (Φιλ 1,18). Ο ίδιος καταγράφει στη συγκεκριμένη συνάφεια ποικίλα, όχι πάντα θετικά, κίνητρα ιεραποστολής, ανάμεσά τους την έριδα και το φθόνο.  Και παρά το ότι μοιάζει να επικεντρώνεται στο τελικό αποτέλεσμα, της πραγμάτωσης του ιεραποστολικού έργου, για το οποίο και καταγράφει τη χαρά του, αυτό δεν συμβαίνει παρά κατ’ οικονομίαν και κατά χάριν. Επί της ουσίας, δεν είναι όλα τα κίνητρα τα κατάλληλα. Η μετοχή του ανθρώπου στο έργο της θείας οικονομίας προϋποθέτει συμμετοχή στη φιλάνθρωπη και αγαπητική στάση του Θεού προς τον κόσμο. «Οὕτως γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν υἱὸν τὸν μονογενῆ ἔδωκεν ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται ἀλλ' ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον» (Ιω 3,16). Το κίνητρο συνεπώς της ιεραποστολής δεν μπορεί παρά να είναι η αγάπη στις ποικίλες εκφάνσεις της». Εύη Βουλγαράκη-Πισίνα (2013).  λ. «Ιεραποστολή». Σε: ΜΟΧΕ, τόμ. 8, 452. «Η προς τον κόσμο αποστολή της Εκκλησίας, λοιπόν, δεν είναι κάτι πέρα από τον εαυτό της, αλλά όρος συγκρότησης του εαυτού της. Το θέμα δηλαδή δεν είναι απλώς “τι κάνει” η Εκκλησία, αλλά πρωτίστως “τι είναι”. Αν τυχόν (για να φέρουμε ένα παράδειγμα) μια εκκλησία θελήσει να υπάρξει τάχα αφ’  εαυτής και καθ’  εαυτήν, και γι’  αυτό αποφασίσει να κλείσει τις πόρτες του ναού στον έξω κόσμο, ώστε μέσα στο ναό να υπάρξει τάχα ο καθαρός εαυτός της, τότε το έγκλειστο εκκλησίασμα θα τελέσει μεν τη θεία Ευχαριστία με τον άρτο και τον οίνο που από τα πριν έχει στα χέρια του, κατόπιν όμως, μη ανοιγόμενο στον έξω κόσμο, θα περιέλθει σε αδυναμία να την τελεί. Αρνούμενη να αποσταλεί στα χωράφια της Οικουμένης, αρνούμενη να εισάγει στο ναό τον κόσμο ως άρτο και οίνο, παύει να είναι ο εαυτός της. Παύει να είναι Εκκλησία, δηλαδή εργαστήρι επεξεργασίας (θεολογικότερα: μεταμόρφωσης) του κόσμου, και εκπίπτει σε ιδεολογικό όμιλο». Θανάσης Ν. Παπαθανασίου (22009). Η Εκκλησία γίνεται όταν Ανοίγεται: Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης. Αθήνα: Εν Πλω, 30-31. «Ο χριστιανισμός, τουλάχιστον για τους χριστιανούς, αποτελεί μια αναντικατάστατη αναγκαιότητα για τη λειτουργία του κόσμου. Η πεποίθηση αυτή τον νομιμοποιεί απόλυτα για την ανάληψη προσπάθειας γνωστοποίησής του στον κόσμο… Κάτω από τις προϋποθέσεις αυτές η άρνηση του χριστιανισμού να διακηρύξει την πίστη του θα δημιουργούσε μια μορφή φυλετικής διάκρισης  ουσιαστικά χειρότερης από τις υπάρχουσες. Γιατί, ενώ στις δεύτερες η αδικία που γίνεται στρέφεται κατά της υλικής υπόστασης και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, στη νέα αυτή μορφή φυλετικής διάκρισης θα στρεφόταν κατά της πνευματικής υπόστασής του, δηλαδή της σωτηρίας του. Με άλλα λόγια η άρνηση της ιεραποστολής θα χώριζε τελεσίδικα  τους ανθρώπους στο στρατόπεδο των σεσωσμένων και αυτών που δεν αξίζει να σωθούν. Η θεωρία του χριστιανισμού για την ιεραποστολή, αλλά και η πράξη της διάδοσής του για τρεις ολόκληρους αιώνες  κάτω από κράτος διωγμών συντέλεσαν στη συνειδητοποίηση, από μέρους των μελών του, της σημασίας της ελευθερίας. Η ελευθερία αυτή δεν αναφερόταν μόνο σε άτομα, αλλά και σε σύνολα ατόμων. Έτσι, από τα αρχαία κιόλας χρόνια, ο χριστιανισμός σεβάστηκε τις εθνικότητες των λαών που διαδίδονταν, όπως τούτο μαρτυρείται από τις μεταφράσεις της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών κειμένων στις τοπικές γλώσσες. Στην περίπτωση που οι λαοί ήταν αναλφάβητοι, οι ιεραπόστολοι δημιουργούσαν γραπτή γλώσσα (γραμματική, λεξικό) και στη συνέχεια μετέφραζαν τα ιερά κείμενα. Έτσι, σ’ ένα πλήθος από λαούς τα πρώτα γραπτά μνημεία του λόγου τους είναι η Γραφή, η Λειτουργία και οι Βίοι των αγίων». Ηλίας Βουλγαράκης (22007). Ιεραποστολή: Μεθόριος Χριστιανισμού και Ελληνισμού. Αθήνα: Μαΐστρος, 22-23. «Ο Λόγος μπορεί να είναι το Πρόσωπο του Θεού, ή το Πέπλο που το σκεπάζει Με δεδομένο τον απόλυτο χαρακτήρα του λόγου του Θεού και την υπεροχή του έναντι της ανθρωπότητας, ο φίλος μου θεωρούσε πως η μετάδοσή του είναι το πιο σπουδαίο έργο που υπάρχει στον κόσμο. Η κύρια έγνοια του ήταν να φέρει τους ανθρώπους στην κατανόηση, έτσι ώστε να ξυπνήσουν και να φωτίσουν τον σύμπαντα κόσμο. Κάθε εγχείρημα που αποτυγχάνει να εκφράσει τον Λόγο σε όλη τη δυναμική του, με την πληρότητα των απαιτήσεών του, είναι απλώς ασήμαντο. Αυτή η πεποίθηση οδήγησε τον φίλο μου να συνάξει μεγάλο αριθμό ανθρώπων γύρω από τον Λόγο, μέχρι που παρασύρθηκαν στο βαθμό να μιλούν μια γλώσσα διαφορετική από τη γλώσσα τ’ ανθρώπου. Με τα χείλη να πλημμυρίζουν και να καιν από θεία φλόγα, με τα μάτια προσηλωμένα προς τον Ένα που, μέσω του Πνεύματός του, καλεί τους ανθρώπους να γίνουν σύγχρονοι με τον μέλλοντα αιώνα, ο φίλος μου καλούσε τους συντρόφους του να πυρπολήσουν τον κόσμο. […] Ο φίλος μου έλεγε ότι οι άνθρωποι είναι καλοί από τη φύση τους, αλλά τα μάτια τους είχαν σκοτεινιάσει. Σίγουρα, η Εκκλησία θα μπορούσε να προκαλέσει την ανανέωση του ανθρώπου, και θα μπορούσε να δει την αναγέννησή του με τα ίδια του τα μάτια. Μια μέρα η άγνοια θα εξαφανιζόταν και η αγάπη θα επικρατούσε. Τότε, οι δίκαιοι, μεταμορφωμένοι από θείο φως, θα πραγμάτωναν τη μία και μόνη έγνοια της Εκκλησίας». Metropolitan Georges Khodr (2016). The Ways of Childhood. Μετάφραση [στα αγγλικά] Nuha Jurayj. Γιόνκερς, Ν.Υ.: St Vladimir’s Seminary Press, 39 και 43. Το απόσπασμα μεταφράστηκε στα ελληνικά για τη χρήση του στο νέο ΠΣ.  2:  Φύλλο εργασίας για το στάδιο της ανάλυσης Α.’ Μελετείστε τις έννοιες και αντιστοιχίστε κάθε μια με ένα εικαστικό σύμβολο της αρεσκείας σας, όπως θεωρείτε ταιριαστό. 1. «προπαγάνδα η [propaγánδa] Ο25α : 1α. η (έντυπη ή προφορική) συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια διάδοσης πολιτικών, θρησκευτικών κτλ. ιδεών και απόψεων με σκοπό τον επηρεασμό της συνείδησης της κοινής γνώμης προς συγκεκριμένη κατεύθυνση και με συγκεκριμένους στόχους: Kομμουνιστική / αθεϊστική / ανθελληνική ~. Kάνω / ασκώ ~. H εφημερίδα ήταν το όργανο της προπαγάνδας του κόμματος. β. αυτός που διενεργεί προπαγάνδα: Πράκτορας της αγγλικής προπαγάνδας, της Aγγλίας. 2. μονομερής, στρεβλή, μεροληπτική μετάδοση πληροφοριών με ιδιοτελείς στόχους: Tο δελτίο ειδήσεων κατάντησε κυβερνητική ~. [λόγ. < γαλλ. propagand(e) -α (ορθογρ. δαν.)]» Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, λ. προπαγάνδα. Ανακτ. από: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%B1, στις 29/9/2016. 2. «μαρτυρία η [martiría]:  πληροφορία που αφορά κτ. συνήθ. όχι πολύ γνωστό: Mαρτυρίες για το μεγάλο σεισμό υπάρχουν σε συγγραφείς της εποχής εκείνης. Γραπτή / προφορική ~. Aντιφατικές μαρτυρίες. α. πληροφορία που δίνει κάποιος για κπ. ή για κτ.: Επικαλούμαι τη ~ του τάδε για να αποδείξω ότι αυτός που με κατηγορεί ψεύδεται. Ψευδής / αναμφισβήτητη ~. H ~ σε δικαστήριο, μαρτυρική κατάθεση. (έκφρ.) αψευδής* ~. β. σύνολο από πληροφορίες για κπ. ή για κτ.: Tο βιβλίο αυτό αποτελεί μία συναρπαστική ~ για τον τελευταίο πόλεμο. ΦΡ η έξωθεν καλή ~, καλή φήμη ή υπόληψη: Έχει / διαθέτει κάποιος την έξωθεν καλή ~. [λόγ. < αρχ. μαρτυρία]» Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, λ. “Μαρτυρία”. Ανακτήθηκε από: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B1&dq=  στις 29/9/2016. 3. «Ιεραποστολή. Ορολογία. Θεολογία. Ιστορία. Σύγχρονη Πραγματικότητα. Επισημάνσεις για το Παρόν και το Μέλλον. ΟΡΟΛΟΓΙΑ. Ο όρος δεν απαντά πριν από τον 19ο αιώνα, αλλά αποδίδει αναδρομικά μια πραγματικότητα αρχέγονη, που καταγράφεται ήδη στα καινοδιαθηκικά κείμενα, ενώ δεν λείπει ούτε από τα παλιοδιαθηκικά, στο περιβάλλον του Ιουδαϊσμού. Παρόμοια, μαρτυρίες στις πηγές για το έργο της ιεραποστολής απαντούν σε όλη την πατερική και εκκλησιαστική γραμματεία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Συστηματική πραγμάτευση του ζητήματος της ιεραποστολής δεν εντοπίζει κανείς στους Πατέρες. Εντούτοις, η σιωπή των πηγών είναι εύγλωττη: υποδηλώνει ότι η ιεραποστολική δράση ήταν μια φυσική διαδικασία έκφρασης του εκκλησιαστικού γεγονότος, η ανάσα της Εκκλησίας προς τα έξω.  Ακόμα όμως και εκεί που ιστορικά υπήρξαν οργανωμένες ιεραποστολικές εκστρατείες, ξεπερνώντας το επίπεδο του φυσικού, του αβίαστου, του ανοργάνωτου και αυθόρμητου, ή έμφαση κατά την καταγραφή ήταν στη δράση καθεαυτή. Δεν διαθέτουμε συνεπώς συγκαιρινές μεθοδολογικές πραγματείες περί αυτής της δράσης, παρά μόνο σύγχρονές μας προσεγγίσεις. Στις δυτικές Εκκλησίες έχει παραχθεί πολύ μεγαλύτερος όγκος θεωρητικών και μεθοδολογικών κειμένων σχετικά με την ιεραποστολή. Αυτό συνδέεται ιδίως με την τεράστια ιεραποστολική ανάπτυξη που ακολούθησε την περίοδο των μεγάλων εξερευνήσεων, συσχετιζόμενη συχνά, αν και όχι απόλυτα, και με την αποικιοκρατική εξάπλωση της Δύσης. Έτσι, και η λέξη missio χρησιμοποιείται με ιεραποστολική σημασία μόλις κατά τους νεότερους χρόνους, από τον ΙΖ΄ αιώνα και εντεύθεν. Στα ελληνικά, ο εξελληνισμένος όρος μισσιονάριος χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει αρχικά τους δυτικούς ιεραποστόλους που δρούσαν στην ελληνική επικράτεια, ενώ προτάθηκε επίσης ο όρος νεαπόστολος. Τελικώς όμως επικράτησε ο όρος ιεραπόστολος / ιεραποστολή, που απέκτησε και διευρημένη σημασία, και χαρακτήρισε τελικώς και τις ορθόδοξες ιεραποστολές. Εξαιτίας επιφυλάξεων που δημιουργούσε η αρχική προέλευση και σύνδεση του όρου με συγκεκριμένη ιεραποστολική αντίληψη προτείνεται εναλλακτικά η χρήση του όρου μαρτυρία, πάντως η ορολογία ιεραποστολή είναι η πλέον εύχρηστη και καθιερωμένη. Σταδιακά δε τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται μια νηφαλιότερη επανεκτίμηση και της ίδιας της ιστορίας των δυτικών ιεραποστολών, που οδηγεί σε μια πιο διαφοροποιημένη προσέγγιση και μερική αποσύνδεση από τις πολιτικές των κρατών προέλευσης των ιεραποστόλων. Ο στόχος είναι να αποφευχθούν τα άκρα, είτε του εξαγιασμού είτε της δαιμονοποίησης, και να αποτιμηθεί νηφαλιότερα η ιεραποστολική προσπάθεια στο ιστορικό της συγκείμενο. Στο παρελθόν, μια ποικιλία ρηματικών και ονοματικών εκφράσεων περιέγραφε το έργο της ιεραποστολής. Πέρα από την προδρομική λέξη «απόστολος» και τη γενικότερη έννοια της αποστολής (passim, π.χ. «καθὼς ἀπέσταλκέ με ὁ πατήρ, κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς», Ιω 20,21), στην ΚΔ γίνεται λόγος για «διακονία τοῦ λόγου» (Πρ 6,4), που ήταν το έργο των αποστόλων, έναντι του «διακονεῖν τραπέζαις» (Πρ 6,2), που ήταν το έργο των διακόνων. Η έκφραση «διαμαρτύρεσθαι», που εμπεριέχει την έννοια της μαρτυρίας απαντά πλειστάκις (Πρ 8,25 «διαμαρτύρεσθαι καὶ λαλεῖν τὸν λόγον»· 20,21· 28,23). Επίσης, ενδεικτικά, «κηρύττειν» (Πρ 9,20 «τὸν Ἰησοῦν»· 20,25 «τὴν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ»), «καταγγέλειν» (Πρ 13,5· 15,36· 17,13 κ.α.), «εὐαγγελίζεσθαι» (Λκ 4,18· 1Κορ 1,17) και πολλές περιφράσεις. Ο Χρυσόστομος μεταχειρίζεται συναφώς μια ακόμα μεγαλύτερη ποικιλία ρημάτων: «διδάσκειν», «ἐπιστομίζειν», «νουθετεῖν», «οἰκοδομεῖν», «φροντίζειν», «κήδεσθαι», «μεριμνᾶν», «ἐπίστασθαι», κ.ά., μέρος μόνο των οποίων παραπέμπει σε ρηματική διδασκαλία. Διότι την εποχή του Χρυσοστόμου το κήρυγμα δεν ήταν πια πρωτάκουστο ως προς το περιεχόμενό του, αλλά υπήρχε χρεία πολυποίκιλης φροντίδας για να εμπεδωθεί στη ζωή των πιστών». Εύη Βουλγαράκη-Πισίνα (2013).  λ. «Ιεραποστολή». Σε: ΜΟΧΕ, τόμ. 8, 448-449. Β’. Διαβάστε τα παρακάτω κείμενα και αντιστοιχίστε τα με κάποια ή κάποιες από τις παραπάνω έννοιες, σημειώνοντας το αντίστοιχο σύμβολο. Το κείμενο αναφέρεται στην Αλάσκα, μετά την πώλησή της από τη Ρωσία στην Αμερική το 1867. Ο πληθυσμός ήταν τότε κατά το μεγαλύτερο μέρος Ορθόδοξος.  Ιεραποστολές στην Αλάσκα «Στην Αλάσκα, ιδρύθηκαν οικοτροφεία από προτεσταντικές ιεραποστολές, με ομοσπονδιακή χρηματοδότηση, που είχαν ως σκοπό να “αναδημιουργήσουν” νεαρούς ιθαγενείς καθ’ ομοίωση προς τους λευκούς μέντορές τους. Σχολεία που επίσης στόχευαν στην προπαρασκευή των μαθητών για δουλειές εργατών, ανθρακωρύχων, για να γίνουν ζευγολάτες και εργάτες γης. Όπως το διατύπωσε κάποιος Επίτροπος της Εκπαίδευσης, «Δεν έχουμε κάποια υψηλότερη αποστολή στον κόσμο από το να γίνουμε ιεραπόστολοι σε αυτούς τους ανθρώπους, που δεν έχουν ακόμα κατορθώσει να αποκτήσουν την αγγλοσαξωνική αντίληψη και νοοτροπία». Παρά ταύτα, όταν οι Αμερικανοί δάσκαλοι / ιεραπόστολοι συνάντησαν τους μορφωμένους χριστιανούς Αλεούτους*, ήταν βέβαιο πως θα έμπαιναν σε μπελάδες. Αυτοί οι ιθαγενείς είχαν αγκαλιάσει το “λάθος” είδος χριστιανισμού και είχαν υιοθετήσει το “λάθος” αλφάβητο. Η σύγκρουση μαινόταν μεταξύ αντιτιθέμενων ομάδων σε όλο το νότιο μισό της Αλάσκας από το 1870 μέχρι περίπου το 1916. Πολλά περιστατικά αναφέρθηκαν από τον Orthodox Messenger, ένα μηνιαίο περιοδικό της μητροπόλεως, που τυπωνόταν  στη Νέα Υόρκη δίγλωσσο, στα αγγλικά και τα ρωσικά. Στο Κοντιάκ, η ιεραποστολή των Βαπτιστών και το δημόσιο σχολείο συνεργάστηκαν ώστε να εντυπωσιάσουν τα ορθόδοξα παιδιά των Αλεούτων με την ένταξή τους στο οικοτροφείο του Woody Island. Ο κύριος Ρόσκορ, ο προϊστάμενος του Οίκου των Βαπτιστών, αναφέρεται να καταφεύγει σε βίαιη είσοδο στα σπίτια των Αλεούτων και να υποχρεώνει τους γονείς να υπογράψουν ότι παραιτούνται από την επιμέλεια των παιδιών τους.  Η Βορειοαμερικανική Εμπορική Εταιρεία, διάδοχος της Ρωσοαμερικανικής Εταιρείας που είχε ιδρυθεί από τον Σελίκοβ, μετέφερε μαθητές στο Woody Island “δωρεάν”. Οι Αλεούτοι μαθητές που παρέμεναν στο Κοντιάκ διδάσκονταν να προσεύχονται με βάση την προτεσταντική παράδοση και να τραγουδούν προτεσταντικούς ύμνους στα δημόσια σχολεία. Ο ιερέας της Ορθόδοξης ενορίας διαμαρτυρήθηκε στον προϊστάμενο λέγοντας ότι τέτοιες θρησκευτικές πρακτικές στα δημόσια σχολεία ήταν παράνομες. Αιτήθηκε να σταματήσουν, και φαίνεται ότι σταμάτησαν. Μια ορθόδοξη Αλεούτισσα μητέρα, η κυρία Όλγα Σμακόβ, αναγκάστηκε να καταφύγει στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο, υποβάλλοντας αγωγή, προκειμένου να ανακτήσει το γιο της, ο οποίος με βάση τον ισχυρισμό της είχε απαχθεί από το σπίτι από τον Βαπτιστή ιεραπόστολο. Το δικαστήριο διέταξε να επιστραφεί το αγόρι στους γονείς του, αλλά ο κ. Ρόσκορ δεν τιμωρήθηκε για την απαγωγή». Michael Oleksa (1998). Orthodox Alaska: A Theology of Mission. Κρέστγουντ, Ν.Υ.:St Vladimir’s Seminary Press, 172-173. Το απόσπασμα μεταφράστηκε για τη χρήση του στο νέο ΠΣ. *Οι Αλεούτοι είναι ιθαγενείς που ανήκουν στην ευρύτερη ομάδα των Εσκιμώων (Σ.τ.Μ.) Εδώ εικονίζεται παιδάκι Αλεούτος. Το επόμενο κείμενο αναφέρεται στον π. Κοσμά Γρηγοριάτη,* που ίδρυσε πρότυπο αγρόκτημα στο ιεραποστολικό κλιμάκιο, στο Κολουέζι του Ζαΐρ. (Παλιότερα ονομαζόταν Βελγικό Κογκό και σήμερα Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό). «Ο π. Κοσμάς, όταν έβγαινε έξω από την ιεραποστολική Βάση, γέμιζε τις τσέπες του χρήματα και τα μοίραζε σε όλους το είχαν ανάγκη. Εκτός από τους πτωχούς και τους αρρώστους υπήρχαν και οι φυλακισμένοι. Οι περισσότεροι φυλακίζοντας για ασήμαντα πράγματα. Εκεί, εάν δεν είχαν κάποιον να τους φροντίζει το φαγητό πέθαιναν από την πείνα. Πήγαινε συχνά σ’  αυτούς ο π. Κοσμάς και μας έλεγε ότι η κατάστασή τους είναι απελπιστική. Όσους φυλακίζοντας για μικροαδικήματα, πλήρωνε μερικά ποσά και τους αποφυλάκιζε. Τα κρατητήρια ήταν σε άθλια κατάσταση. Οι φυλακισμένοι πολλές φορές κοιμούνται μέσα στα νερά που μπαίνουν από τις τρύπιες οροφές. Πήγαινε με μαστόρους ο π. Κοσμάς και διόρθωνε τις σκεπές των κτιρίων. Τότε οι φυλακισμένοι χαίροντας και τον ευχαριστούσαν. Οι μεγάλες φυλακές έχουν πάντοτε περί τους 200-250 φυλακισμένους. Είναι πάντοτε ρακένδυτοι και το φαγητό τους, που τους παρέχει το κράτος, είναι μια μερίδα βρασμένα χόρτα την εβδομάδα. Πολλοί απ’  αυτούς αρρωσταίνουν και δεν υπάρχει γιατρός και φάρμακα να τους απαλύνει τον πόνο και τον πυρετό. Πολύ τους ευσπαχνίστηκε ο π. Κοσμάς. Συχνά τους πήγαινε φαγητό με κρέας, έπαιρνε δικό του γιατρό και τους εξέταζε δίνοντάς τους και τα φάρμακα δωρεάν. Τους έδινε ρουχισμό. Και σ’  αυτούς που απελευθέρωνε έδινε και τα έξοδα επιστροφής στο σπίτι τους ή τους πήγαινε με το αμάξι της ιεραποστολής. Κυρίως απελευθέρωνε τους αρρώστους και τους φτωχούς». Ο Ιεραπόστολος του Ζαΐρ π. Κοσμάς Γρηγοριάτης κατά την Αφήγηση του πατέρα του Δημ. Ασλανίδη και τις Επιστολές του. Άγιον Όρος: Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου, 1991, 53. *Ονομάζεται Γρηγοριάτης γιατί ήταν μοναχός της Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου στο Άγιο Όρος. Εδώ εικονίζεται σε ομαδική βάπτιση στο ποτάμι. Φωτογραφίες αρχείου.

1)   ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Τι μαθαίνουν οι μαθητές και πώς αξιολογείται Οι μαθητές μαθαίνουν ό,τι προβλέπεται στα προσδοκώμενα. Δηλαδή να: αναγνωρίζουν σε συγκεκριμένα παραδείγματα τη διακονία ως βασικό κίνητρο της χριστιανικής ιεραποστολής διαπιστώνουν το εύρος και τη σημασία της χριστιανικής ιεραποστολής και ελέγχουν τυχόν στερεότυπα που διατηρούν εντοπίζουν και αξιολογούν εκτροπές της χριστιανικής ιεραποστολής διασαφηνίζουν το οικουμενικό όραμα της Εκκλησίας ως πιστότητα στη διδασκαλία του Χριστού Η διαδικασία αξιολόγησης γίνεται κατά τη διάρκεια της διδαχής, στη βάση των εργασιών που ανατέθηκαν και των ερωτημάτων που διατυπώθηκαν ήδη στα φύλλα εργασίας, επίσης και βάσει της εργασίας τους στο τετράδιο. Στο τέλος του διδακτικού διώρου, (ή της δεύτερης ώρας αν είναι χωριστά), ανακεφαλαιώνοντας, ο καθηγητής μπορεί να θέσει τις εξής ερωτήσεις: 1.       Σε ποια συγκεκριμένα παραδείγματα αναγνωρίζετε τη διακονία του ανθρώπου ως βασικό κίνητρο της χριστιανικής ιεραποστολής; 2.       Ποια άλλα κίνητρα επισημαίνετε που φωτίζουν και διευκρινίζουν την έννοια της διακονίας; 3.       Αναπτύξτε τη σημασία της χριστιανικής ιεραποστολής. 4.       Που υπάρχει σήμερα χριστιανική ιεραποστολή και συγκεκριμένα ορθόδοξη. 5.       Τι παρανοήσεις και στερεότυπα ή και εκτροπές υπάρχουν γύρω από τη χριστιανική ιεραποστολή. Σε ποιο μέρος του υλικού εντοπίζετε κάτι συναφές; 6.       Πώς συνδέεται η διδασκαλία του Χριστού με το Οικουμενικό όραμα της Εκκλησίας;  Να αναφέρετε παραδείγματα με βάση το υλικό που επεξεργαστήκατε.

Οι Επιτροπές Εμπειρογνωμόνων για το νέο Προγραμμάτων Σπουδών στα Θρησκευτικά

Μιχάλης Οικονόμου. Ξωκκλήσι με Ελιές. Ιδιωτική Συλλογή.

Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά απηχεί πολυετείς προβληματισμούς ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Με ιδιαίτερη τιμή στους δασκάλους μας, τους θεολόγους που ανανέωσαν και αναζωπύρωσαν τον θεολογικό λόγο τις προηγούμενες δεκαετίες, με την ίδια αγάπη και μαθητεία αναστοχαστήκαμε τη φυσιογνωμία, τη θέση και τη διδακτική μεθοδολογία του Μαθήματος των Θρησκευτικών, ώστε να ανταποκρίνεται στο σήμερα.

Η σύνταξη των νέων Προγραμμάτων Σπουδών ξεκίνησε το 2010-2011, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας για μεταρρύθμιση της διδακτικής διαδικασία σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα Δημοτικού και Γυμνασίου από την τότε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Kατά τα έτη 2011-2014 τα νέα Προγράμματα Σπουδών τέθηκαν σε πιλοτική εφαρμογή, η οποία αξιολογήθηκε και από εξωτερικούς κριτές. Το 2014 συστάθηκε νέα Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την εκπόνηση του Προγράμματος Σπουδών στα Θρησκευτικά Λυκείου, ολοκληρώνοντας έτσι τον κύριο κύκλο των εργασιών σχεδιασμού του Προγράμματος Σπουδών σε όλες τις βαθμίδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Το 2016 συνεχίστηκαν οι προβλεπόμενες αναθεωρήσεις και έγιναν οι σχετικές επανεκδόσεις των Προγραμμάτων Σπουδών. Μαζί μας εργάστηκαν επικουρικά και ομάδες θεολόγων εκπαιδευτικών καθώς και δασκάλων, για τη συγκέντρωση του προτεινόμενου διδακτικού και υποστηρικτικού υλικού.

Οι ομάδες των εμπειρογνωμόνων συναπαρτίζονται από έμπειρα στελέχη όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Τα κριτήρια επιλογής τους ήταν αυστηρά αξιοκρατικά, με αξιολόγηση των ιδιαίτερων προσόντων των υποψηφίων. Εκτός από τις Επιτροπές Εμπειρογνωμόνων, συνέβαλε και η Επιτροπή Αξιολογητών του Λυκείου, οι Σχολικοί Σύμβουλοι Θεολόγων, οι εκπαιδευτικοί στα πιλοτικά σχολεία με την πολύτιμη εμπειρία τους, αλλά και οι χιλιάδες μαθητές αυτών των σχολείων, με την ανταπόκριση και τον ενθουσιασμό τους. Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφερθούν αρκετοί συνάδελφοι θεολόγοι-εκπαιδευτικοί, οι οποίοι με φιλότιμο μοιράστηκαν διδακτικές ιδέες και πολύτιμο διδακτικό υλικό. Συνάμα, οι εξωτερικοί παρατηρητές και κριτικοί φίλοι, καθώς επίσης όλοι όσοι –στο πλαίσιο του διαλόγου που διεξήχθη– κατέθεσαν καλοπροαίρετη κριτική και παρατηρήσεις, όπως εκκλησιαστικοί θεσμοί, οι θεολογικές σχολές, σχολικοί σύμβουλοι, επιστημονικές ενώσεις θεολόγων, συνδικαλιστικές ενώσεις εκπαιδευτικών, πανεπιστημιακοί καθηγητές, εκπαιδευτικοί, κ.ά.

Τα νέα Προγράμματα Σπουδών δεν αντιγράφουν, μήτε εισάγουν άκριτα και μιμητικά ξένα μοντέλα, μήτε συνιστούν μια επιφανειακή, εμβαλωματική ή οριακή βελτίωση των προηγουμένων. Αντίθετα, είναι μια ολοκληρωμένη νέα δημιουργία, στην αιχμή της σύγχρονης Παιδαγωγικής. Από την άποψη αυτή είναι καινοτόμα και πρωτοποριακά και ελπίζουμε να εμπνεύσουν γενικότερα εκπαιδευτικούς και μαθητές στο ελληνικό σχολείο. Οι παιδαγωγικές μέθοδοι που εισηγούμαστε απομακρύνονται από μοντέλο της απομνημόνευσης, της μετωπικής διδασκαλίας, της παθητικής στάσης του μαθητή και προάγουν την πρωτοβουλία, την ελευθερία μαζί με την ευθύνη, τη μαθητοκεντρικότητα –που συνεπάγεται ότι η μάθηση είναι ενεργητικά κατάκτηση του μαθητή με τη διακριτική φροντίδα και συνοδεία του δασκάλου του–, την αποκέντρωση και μεγάλη ευχέρεια σχεδιασμού του μαθήματος από τον διδάσκοντα και τους διδασκόμενους, σε ένα οργανωμένο γενικό πλαίσιο, αλλά και με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα ενδιαφέροντα της συγκεκριμένης τάξης. Οι τεχνικές που εισηγούμαστε ποικίλουν –και ανάλογα μπορεί να επιλεγούν οι πιο κατάλληλες για κάθε σχολική κοινότητα και τάξη– αλλά και ισορροπούν ανάμεσα στο παιγνιώδες, δροσερό, ευχάριστο, χαρούμενο, και το πιο συγκροτημένο, ερευνητικό, απαιτητικό. Το μάθημα από ένα βαρετό, οριακής αποδοχής, απλά επιβαρυντικό στις τελευταίες λυκειακές τάξεις μάθημα, γίνεται ένα μάθημα υψηλής εκπαιδευτικής αξίας, θελκτικό, δημιουργικό και ενδιαφέρον. Η εργασία στο σπίτι αντικαθίσταται από την ενεργητική συμμετοχή στην τάξη, σχεδιασμένη ποικιλότροπα ώστε να ενσωματώνει φιλόξενα κάθε μαθητή με τις ιδιαιτερότητές του. Όλοι οι μαθητές μπορούν σε ποικίλα επίπεδα να δημιουργήσουν και να μάθουν στο πλαίσιο του νέου μαθήματος των Θρησκευτικών. Ενώ προάγεται ένα ευρύτατο πεδίο γνώσης και ενημέρωσης, προάγεται συνάμα η κριτική σκέψη, η γλωσσική δεξιότητα και έκφραση, συνάμα προάγεται η χαρά της μάθησης και η αγάπη στο σχολείο. Καθώς ξεκίνησε να εφαρμόζονται τα νέα ΠΣ, ήδη το ενδιαφέρον αυξάνει, ο αρνητισμός μηδενίζεται, οι μαθητές θέλουν να κάνουν Θρησκευτικά, και οι συνάδελφοι καθηγητές των άλλων ειδικοτήτων στη Δευτεροβάθμια, συνειδητοποιούν πρώτοι ότι κάτι σημαντικό συντελείται στις τάξεις την ώρα του μαθήματος των Θρησκευτικών.

Τα νέα Προγράμματα Σπουδών δεν είναι βιβλίο του μαθητή, αλλά βιβλίο-εργαλείο του εκπαιδευτικού. Κατά συνέπεια διαβάζονται ως τέτοια. Εκεί βρίσκεται το κλειδί της σωστής κατανόησης και εφαρμογής των Προγραμμάτων. Σε σχέση με το προτεινόμενο υλικό που υπάρχει υποστηρικτικά, κάθε διδάσκων επιλέγει ή και δημιουργεί. Όριο και όρος στην ελευθερία αυτή είναι η υπηρέτηση όλων των στόχων και προσδοκώμενων του ΠΣ.

Η ελευθερία που θα έχει ο διδάσκων είναι πρωτόγνωρη στο ελληνικό σχολείο. Η ελευθερία όμως κάποτε είναι βαριά, καθώς πάει με την ευθύνη. Η πρώτη ευθύνη είναι η υπηρέτηση των ορίων, των γενικών και ειδικών σκοπών των προγραμμάτων Σπουδών. Η δεύτερη ευθύνη είναι αυτή της προετοιμασίας και του σχεδιασμού του μαθήματός του. Ο διδάσκων επιβαρύνεται με την προετοιμασία, αλλά ευνοείται από την ατμόσφαιρα της τάξης κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος.

Ο διδάσκων δεν είναι μόνος του. Η κοινότητα των θεολόγων και των δασκάλων στα Θρησκευτικά συνεργάζεται σε επίσημες και άτυπες πλατφόρμες για την παραγωγή υλικού, σχεδίων μαθημάτων, αντιμετώπιση δυσκολιών τεχνικής και παιδαγωγικής φύσης, παραγωγή και προσφορά υλικού και ιδεών. Συνάμα το ΙΕΠ ξεκινά το πρόγραμμα επιμορφώσεων που θα επιτρέψει σε όλους τους εμπλεκόμενους μια βαθύτερη κατανόηση των Νέων Προγραμμάτων. Η βοήθεια αυτή θα ολοκληρωθεί με την προκήρυξη και τη συγγραφή νέων εγχειριδίων για το μάθημα.

Αυτό που είναι το κατεξοχήν καινοτόμο στο μάθημα είναι η παιδαγωγική μέθοδος. Ως προς την ίδια τη φυσιογνωμία του, η διαφοροποίηση δεν είναι τόσο ριζοσπαστική όσο παρουσιάζεται στη βάση ποικίλων παραναγνώσεων. Είναι ένα μάθημα που δίνει απόλυτη προτεραιότητα στην παράδοση του τόπου μας, στην ορθόδοξη χριστιανική. Δεν έχει κατηχητικό χαρακτήρα, καθώς η κατήχηση είναι μια υπόθεση της Εκκλησίας και της οικογένειας, όχι του σχολείου. Παράλληλα, όπως και στα προηγούμενα προγράμματα, ενημερώνει και για τον κόσμο των θρησκειών. Η αίσθηση ότι υπάρχει «πολλή θρησκειολογία» ή ότι είναι «ουδετερόθρησκο» δεν είναι ακριβής. Ασφαλώς, εξάλλου, το μάθημα δεν είναι «θρησκειολογικό». Πόσο μάλλον δεν ισχύει η κατηγορία ότι το μάθημα προωθεί τον θρησκευτικό συγκρητισμό. Αυτό είναι απολύτως αναληθές και εδράζεται σε ακατάλληλη ανάγνωση του ΠΣ. Το μάθημα είναι ορθόδοξο, κατά αντιστοιχία με την κοινωνική πλειοψηφία και κύρια πολιτισμική ταυτότητα της κοινωνίας μας. Συνάμα είναι ανοιχτό στην ετερότητα και εμπεριέχει και γνωσιακή ύλη για άλλες θρησκείες, όπως ίσχυε και στο παρελθόν. Απλώς υπάρχει μια αναδιάρθρωση της ύλης, που υπηρετεί καλύτερα τις σύγχρονες συνθήκες και αντανακλά τις παραστάσεις για τον κόσμο που ήδη έχουν τα παιδιά. Πολύ μεγάλο μέρος των αναζητήσεων των ανθρώπων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης είναι οικείο στους μαθητές και από την τηλεόραση αλλά συχνά και από τη γειτονιά τους. Η εγκυκλοπαιδική, λοιπόν, ενημέρωση για το τι συντελείται στον κόσμο στο πεδίο της θρησκείας κατεβαίνει σε πιο μικρές ηλικίες και θεωρείται δεδομένη στο Λύκειο, όπου ο μαθητής αναμετριέται με τις προσωπικές του υπαρξιακές αναζητήσεις. Η κατάλληλη ενημέρωση για τον κόσμο γύρω μας είναι η μόνη υπεύθυνη στάση για το μάθημα των Θρησκευτικών. Το μάθημα προάγει την κατανόηση της ετερότητας, όχι τη σύγχυση της ταυτότητας. Είναι φιλόξενο και απευθύνεται σε όλους τους μαθητές, ενημερώνει θέτοντας τις κατάλληλες προτεραιότητες και σε καμιά περίπτωση δεν χειραγωγεί, μήτε επιδιώκει να χειραγωγεί, συνειδήσεις.

Δεν υπάρχει τρόπος να κλειστούμε σε τείχη και να κλείσουμε έξω από τη θέα μας τον κόσμο. Από σκοπιά θεολογική δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε ότι αυτό άλλωστε είναι και το μήνυμα της πρόσφατης Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αλλά και από παιδαγωγική σκοπιά ισχύει πως οι μαθητές, τόσο στο μάθημα των Θρησκευτικών όσο και σε όλα τα μαθήματα, δεν προετοιμάζονται για να κρυφτούν από τον κόσμο, αλλά για να ζήσουν σε αυτόν με κατάλληλη προετοιμασία, ενημέρωση και προσωπική συγκρότηση.

Οι εμπειρογνώμονες που εκπονήσαμε τα νέα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά εργαστήκαμε με πολύ μεράκι και με προσήλωση στο παιδαγωγικό καθήκον και υπηρετήσαμε το μάθημα ως θεολόγοι εκπαιδευτικοί και ως δημόσιοι λειτουργοί στο πλαίσιο της δημοκρατικής παράδοσης και των δεσμεύσεων της χώρας μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ως Επιτροπές Εμπειρογνωμόνων χαιρετίζουμε την εφαρμογή των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών στα Θρησκευτικά. Αναγνωρίζουμε παράλληλα ότι κάθε τι καινούργιο παρουσιάζει μια δυσκολία και θα είμαστε δίπλα στους συναδέλφους για ό,τι χρειαστεί.


[Συλλογικό κείμενο της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τα Θρησκευτικά]

Στάκαμαν και η Μεγάλη Σύνοδος

Η εικόνα απεικονίζει την Πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας. 

Tοιχογραφία του 18ου αιώνα στον Ορθόδοξο Ναό Σταυροπόλεως στο Βουκουρέστι.

[Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στο Νυχθημερόν]

Όταν ήμασταν παιδιά παίζαμε αυτό το παιχνίδι, το στάκαμαν, που έμοιαζε κάπως με το κρυφτό. Μόλις έβλεπες τον συμπαίχτη σου, του φώναζες «στάκαμαν» και έτσι τον ακινητοποιούσες και τον αιχμαλώτιζες. Σαν να μη μεγαλώσαμε ποτέ, ακόμα πολλοί προσπαθούν να ακινητοποιήσουν τη ζωή, να τη συλλάβουν σαν μια φωτογραφία που φυλακίζει μέσα της το χρόνο. Ακόμα μοιάζει σαν να φοβούνται την κίνηση και την εξέλιξη, το ίδιο το διάβα των καιρών, ίσως ακριβώς επειδή ο χρόνος στον χώρο του κτιστού φέρνει μαζί του τον θάνατο.

Ιδιαίτερα συμβαίνει αυτό σε μια κατηγορία πιστών που διακαώς επιθυμούν να ακινητοποιήσουν την Ορθοδοξία σε φωτογραφικό ινσταντανέ, τραβηγμένο κάποια στιγμή μέσα στο χρόνο. Η ακινησία όμως είναι ίδιο των άψυχων αντικειμένων. Όχι των ζωντανών οργανισμών. Και οι όντως πιστοί δεν κοιτούν πώς να αποφύγουν τη ζωή, αλλά πώς να μετέχουν στην όντως Ζωή του αναστημένου Κυρίου.

Γι’ αυτό διάφορες κινήσεις που προσπαθούν να συντηρήσουν μια ταριχευμένη Ορθοδοξία, παρότι βροντοφωνάζουν την υποτιθέμενη πίστη τους, στην πραγματικότητα διαλαλούν την ολιγοπιστία τους. Η εξύμνηση μιας ιστορικής Ορθοδοξίας των 7 Οικουμενικών Συνόδων, δίχως να δέχεται κανείς τον συνοδικό τρόπο για το σήμερα είναι αναμφίβολα στρεβλή. Είναι σαν να ισχυρίζεται κανείς ότι το Άγιο Πνεύμα εξέπνευσε σε κάποιους παλιότερους ιστορικούς χρόνους. Είναι μια άλλη μορφή θρησκείας του θανάτου του Θεού.

Εμείς όμως λατρεύουμε Θεό τον ζωοδότη, τον θανόντα και αναστάντα, το ύδωρ το Ζων, την οδό, την αλήθεια και τη ζωή. Λατρεύουμε τον ζωντανό και παρόντα στην Ιστορία Θεό, και είμαστε κι εμείς ζωντανοί. Στο πλαίσιο αυτό είναι ακατανόητες οι αντιρρήσεις για τη διεξαγωγή της Μεγάλης Πανορθοδόξου Συνόδου. Όλη η επιχειρηματολογία που διακινείται με προκάλυμμα την παράδοση, στην πραγματικότητα ξεθεμελιώνει την παράδοση. Διότι ξεθεμελιώνει την ίδια την ορθόδοξη εκκλησιολογία, την ίδια την έννοια της Εκκλησίας ως συνάξεως και σώματος Χριστού.

Στο ζήτημα της Συνόδου μπορούμε να εκφράζουμε ενστάσεις ή και ανησυχίες για ορισμένα ζητήματα, να διατυπώνουμε διακριτικά κάποιες απόψεις, να συμβάλλουμε εμπλουτίζοντας τη συζήτηση, αλλά δεν μπορούμε επ’ ουδενί να δείχνουμε τόση ολιγοπιστία και να εκφράζουμε δυσπιστία στην ίδια τη συνοδική διαδικασία. Πόσο μάλλον δεν μπορούμε περίτεχνα μεν, απροκάλυπτα δε, να ισχυριζόμαστε ότι το Άγιο Πνεύμα δεν θα υπάρχει στη Σύνοδο αν δεν συμφωνεί μαζί με τις δικές μας θεωρήσεις.

Ακόμα τραγικότερο είναι το φαινόμενο που επαναληπτικά έχει παρουσιαστεί, να βγαίνουν ιερείς και να μιλούν από άμβωνος ή σε παρασυναγωγές και ειδικές εκδηλώσεις εναντίον της Μεγάλης Συνόδου – προσπαθώντας μάλιστα να αποκόψουν το λαό από τους επισκόπους τους και από τις κεφαλές των εκκλησιών τους. Δεν είναι απλά τραγικό. Είναι μια αισχρή και επαίσχυντη στάση που καταλύει όλη την Ορθόδοξη εκκλησιολογία. Η αποτίμηση αυτή ισχύει ανεξάρτητα από τα ζητήματα που μπορεί να υπάρχουν στην ενότητα των επισκόπων μεταξύ τους ή με το λαό τους, ή ακόμα και με τη δυσκολία ή αδυναμία επικοινωνίας κάποιες φορές με τον λαό.

Η ορθόδοξη εκκλησιολογία δεν επικεντρώνεται στο πρόσωπο μεμονωμένων ή συνασπισμένων ιερέων. Οι φίλτατοι μα τόσο πεπλανημένοι αυτοί αδελφοί ας σιωπήσουν πια ή ας αναλάβουν τις συνέπειες των έργων τους. Ας ανοίξουν μια δική τους παρασυναγωγή, γιατί περί αυτού πρόκειται. Είναι ο συνδυασμός μιας ιδέας περί ατομικού αλαθήτου με μια προτεσταντική εκκλησιολογία, με τρόπο που μήτε οι ετερόδοξοι σήμερα θα υπηρετούσαν. Ασφαλώς πρόκεται για μια σχισματική αντίληψη ή για μια προσωπολατρία του ‘Κηφά’ ή του ‘Απολλώ’ και πάντως όχι του Χριστού. Είναι βέβαιο ότι το κίνητρο περί της προστασίας της Ορθοδοξίας είναι απλώς προπέτασμα καπνού. Γιατί δεν απομένει μήτε ίχνος μήτε κέλυφος Ορθοδοξίας σε τέτοιες θεωρήσεις.

Δυστυχώς αυτές τις πρακτικές τις επαναλαμβάνουν οι ίδιοι κύκλοι ξανά και ξανά, επικυρώνοντας διαρκώς την ίδια τους την αισχρότητα. Ψευδώς εξάλλου επικαλούνται ονόματα αγίων, γιατί δεν υπάρχει άγιος του Εικοστού αιώνα που να μην τίμησε επίσκοπο ή Πατριάρχη.

Σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές τιμά η Εκκλησία μας τη μνήμη του αγίου Κωνσταντίνου και της μητέρας του της αγίας Ελένης. Είναι λοιπόν ευκαιρία περίσκεψης, γιορτής και πανήγυρης και ζωντανής ανάμνησης της Α' Οικουμενικής Συνόδου και της τεράστιας σημασίας της.

Ίσως χρειαζόταν και σήμερα το σθένος και η αγιοσύνη του αγίου Νικολάου, που δεν δίστασε να αστράψει χαστούκι στον Άρειο. Πρέπει όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας καθώς έχει περισσέψει ο μη κατ' επίγνωση σκοτεινός ζήλος και βασιλεύει η αναίδεια κάποιων που δεν συμπεριφέρονται ως ιερείς αλλ’ ως μαινάδες. Διότι η διαρκής διαβολή είναι έργο του διαβόλου.

Και επειδή η πλειονότητα τέτοιων παρασυναγώγων είναι οπαδοί της ακρίβειας, ενώ δεν αναγνωρίζουν την αγάπη ως την κατεξοχήν οντολογία του Τριαδικού Θεού, αλλά την υποβιβάζουν και τελικώς την απορρίπτουν ως συναισθηματικά σάλιατα, οφείλουμε με τη γλώσσα της ακρίβειας να εκφράσουμε την αγάπη μας. Πολύ αυστηρά, όσο είναι καιρός μετανοίας. Με πολλή αγάπη.

Η αυστηρότητα εν προκειμένω δεν αφορά την κριτική προσέγγιση στα όποια τεκταινόμενα, θεμιτή και συζητήσιμη, αφορά ιδίως την εμπάθεια και τη δαιμονική πεποίθηση πως κάποιοι ζηλωτές θα σώσουν την Εκκλησία. Είναι έκκληση να αφήσουν τα υπερφίαλα σχέδια και τους συνδικαλισμούς και να ασχοληθούν με τη δική τους σωτηρία εν Εκκλησία, αφήνοντας ήσυχο αυτό το λαό.

Περίσσεψαν οι οργανώσεις, τα παπαδοσυνδικάτα, οι ομιλίες "διαφώτισης", δηλαδή πλήρους συσκότισης, ο φονταμενταλισμός και το κήρυγμα μίσους που ονομάζουν αρετή. Περίσσεψε η εγωπάθεια και η υπερφίαλη εμμονή στο ίδιον θέλημα.

Ας χαρούμε τη Σύνοδο και την κοινωνία αγάπης των κατά τόπους οικουμενικών Εκκλησιών μας, εμπιστευόμενοι τη διαβεβαίωση του Κυρίου ότι «ὅπου εἰσί δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» ( Μτ 18, 20).

----------------------------------------

Σημ. Σε περίπτωση αναδημοσίευσης παρακαλούμε να τηρείται η δεοντολογία. Το κείμενο να αναδημοσιεύεται με τον αρχικό τίτλο του και με ενεργό link στην πηγή.